PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

24 Dan WOŁKOWYCKI
ny dwukłosowej Trifolium alpestre (m.in. CZERWIŃSKI 1978; SOKOŁOWSKI 1980,
2004, 2006; MATUSZKIEWICZ J.M. 2001).
Sosnowe bory suche Cladonio-Pinetum Juraszek 1927 i subatlantyckie bory
świeże Leucobryo-Pinetum (W. Mat. 1962) W. Mat i J. Mat. 1973, występujące
na wydmach i sandrach Mazowsza i południowego Podlasia, na północny
wschód od dolin Wisły i Bugu, ustępują subkontynentalnym zbiorowiskom Peucedano-Pinetum
(W. Mat. 1962) W. Mat i J. Mat. 1973 (ROO-ZIELIŃSKA i SOLON
1998). Eutrofi zacja i wzrost zacienienia dna lasu przyczyniają się do gwałtownego
zaniku ich szczególnej i nierzadkiej do drugiej połowy XX wieku postaci
– podzespołu sasankowego P.-P. pulsatilletosum (SOLON 2007).
Trudno wskazać typy zbiorowisk nieleśnych swoiste dla pogranicza Europy
Środkowej i Północno-Wschodniej. Obszar ten wyróżnia się jednak z jednej
strony dużym udziałem wciąż doskonale zachowanych nieleśnych mokradeł różnego
rodzaju, a z drugiej – ograniczonym występowaniem i okrojonym składem
gatunkowym niektórych trawiastych zbiorowisk siedlisk świeżych, co w tym
ostatnim przypadku jest w głównej mierze konsekwencją wpływów klimatu subborealnego,
jak również niedostatku siedlisk mineralnych zasobnych w węglan
wapnia.
Rzadsze gdzie indziej, rozległe obszary soligenicznych torfowisk przepływowych
zajętych przez mechowiska zachowały się w północno-wschodniej Polsce
w dolinach Biebrzy i Rospudy (PAŁCZYŃSKI 1975; SOKOŁOWSKI 1996). Znacznie
mniejsze ich fragmenty znajdują się na Pojezierzu Sejneńskim (m.in. PAWLIKOW-
SKI 2008b, c). Kopułowe torfowiska źródliskowe niezwykle rzadko można spotkać
w Puszczy Rominckiej (ŁACHACZ 2001), a także na Wzgórzach Sokólskich.
Minerotrofi czne, zwykle kwaśne mszary stosunkowo często występują na przyjeziornych
płach, na torfowiskach pojeziornych lub na topogenicznych torfowiskach
kotłowych na Pojezierzu Litewskim, a także Łęczyńsko-Włodawskim.
W krajobrazie staroglacjalnym Mazowsza i Podlasia przetrwały tylko nieliczne
ich płaty, a i one w ciągu ostatniego półwiecza uległy bardzo silnym przeobrażeniom
w wyniku przesychania i eutrofi zacji. Najlepiej zachowane spośród
nich chronione są w rezerwacie „Gorbacz”, położonym na północ od Puszczy
Białowieskiej. Swoisty typ reprezentują torfowiska nakredowe, na których rozwijają
się m.in. szuwary kłoci wiechowatej Cladium mariscus. Na Pojezierzach
występują one na pokładach gytii jeziornej, a koło Chełma, na Polesiu Wołyńskim,
w zagłębieniach terenu, bezpośrednio na skałach kredowych (KŁOSOWSKI
1986−1987; HERBICHOWA i WOŁEJKO 2004).
Klasyczne ujęcie klasy Scheuchzerio-Caricetea jest nieadekwatne do zróżnicowania
roślinności mszarnej i mszysto-turzycowej, występującej na minerotrofi
cznych torfowiskach wschodniej Polski, a postulat jego krytycznej rewizji
(MATUSZKIEWICZ 2001), mimo podejmowanych prób i dość dużej ilości danych