PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

254 Dan WOŁKOWYCKI, Piotr BANASZUK
swój bieg, kieruje się na zachód i wpływa do Kotliny Biebrzańskiej. Poniżej Wizny
Narew szerokim łukiem opływa morenową Wysoczyznę Kolneńską i zwraca
się na północ, by od Nowogrodu zmienić ostatecznie bieg na południowo-zachodni.
Duże zróżnicowanie środowiska przyrodniczego doliny Narwi znajduje wyraz
także w regionalizacji geobotanicznej. Narew w swym górnym biegu, a także
między Choroszczą a ujściem Biebrzy płynie przez obszar Działu Północnego.
Na pewnych odcinkach – między Surażem a Choroszczą oraz od Nowogrodu po
Różan – wyznacza północno-wschodnią rubież Działu Bałtyckiego. Do Działu
Bałtyckiego należą także części doliny przyległe do Wysoczyzn Kolneńskiej
i Ciechanowskiej oraz do Międzyrzecza Łomżyńskiego. Obecność elementów
kontynentalnych i subborealnych w szacie roślinnej Doliny Górnej Narwi
przyczyniła się do włączenia jej obszaru do mazursko-podlaskiego rejonu Niżu
Wschodnioeuropejskiego (MATUSZKIEWICZ 1991).
Rzeźba doliny Narwi ukształtowała się w trakcie zaniku lądolodu Warty
i najprawdopodobniej w starszym vistulianie (BANASZUK H. 2004; BANASZUK
i BANASZUK 2004). Dolina ta jest formą poligenetyczną, której powstanie wiąże
się z erozyjną działalnością odpływających na zachód wód roztopowych (BER
i in. 1964; KONDRACKI i PIETKIEWICZ 1967) oraz wytapianiem się brył martwego
lodu. Procesy wytopiskowe ukształtowały obniżenie dolinowe między Surażem
i Tykocinem, o czym świadczy jego charakterystyczny kształt i przestrzenne rozmieszczenie
form polodowcowych. Dolinę rzeczną sensu stricte Narew zaczęła
wypracowywać dopiero podczas stadiału Gniewu (BANASZUK H. 1996, 2004).
Przy samej granicy polsko-białoruskiej dolinę Narwi wypełnia rozległe
i płytkie zaporowe jezioro Siemianówka o powierzchni około 32,5 km 2 . Budowa
zalewu, którą rozpoczęto w 1977 roku, miała stanowić ...symbol realizacji zadań
rozwoju gospodarki żywnościowej oraz programu socjalnego Partii i Państwa 1 .
Tymczasem wiązała się z zatopieniem gruntów i wysiedleniem kilku wsi. Spowodowała
także daleko idące zmiany stosunków wodnych, a później problemy
związane m.in. z eutrofi zacją i przegrzewaniem się jego płytkich wód. Dziś jednak
jezioro stanowi bardzo ważną ostoję ptaków wodno-błotnych (PUGACEWICZ
1995; LEWARTOWSKI 1997; POLAKOWSKI i NIEDŹWIEDZKI 2006).
Od granicy państwa do Suraża, na odcinku około 70 km, dolina biegnie równoleżnikowo.
Szerokość doliny osiąga tu średnio 1 km, a jej dno jest wcięte
w otaczające wysoczyzny na 10−15 m. Wśród siedlisk mokradłowych dominują
podmokliska (zajmujące około 55% powierzchni) oraz torfowiska niskie (36%),
występujące wzdłuż obrzeży doliny oraz u wylotów dolin bocznych. Większość
1
Zgodnie z napisem na pamiątkowej tablicy, który widniał przy zaporze do połowy pierwszej dekady
XXI wieku.