PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

Ochrona fl ory i roślinności w Kampinoskim Parku Narodowym 81
Wykup gruntów na rzecz ochrony przyrody – dwie drogi
odbudowy Puszczy Kampinoskiej: zalesienia i naturalna
sukcesja
Kampinoski Park Narodowy w chwili utworzenia obejmował około 40,5 tys.
ha, z czego tylko około 22 tys. ha było strefą rezerwatową. Pozostałą część powierzchni
stanowiły grunty prywatne użytkowane rolniczo. Tę część w granicach
Parku określano jako „otulinę wewnętrzną”. Po wieloletnich staraniach dyrekcji
i Rady Naukowej KPN Rada Ministrów PRL uchwałą z dnia 18 lipca 1975 roku
zdecydowała o zmianie granic Parku i jednocześnie o wykupie gruntów prywatnych
w jego granicach na rzecz ochrony przyrody. W rezultacie zmniejszenia
powierzchni Parku do 34,5 tys. ha całość stała się strefą rezerwatową. Było
to ważne ze względów formalnych, ponieważ akt kupna nie wymagał dalszych
zabiegów administracyjnych, dotyczących zmiany sposobu zagospodarowania.
Dzięki temu administracja parkowa mogła od razu rozpocząć działania związane
z gospodarką rezerwatową.
Skutkiem podjętej uchwały była akcja wykupów gruntów przez państwo
z przeznaczeniem na ochronę przyrody. Do wykupu przewidziano 14 tys. ha
w perspektywie 10 lat. Z powodów fi nansowych i zawirowań politycznych
przerywano ją kilkakrotnie. W 1996 roku została wznowiona i trwa do dziś.
W pierwszych latach wykupywano po kilkaset, a nawet powyżej tysiąca hektarów
rocznie. Dla administracji KPN była to ogromna praca, ponieważ żadna
z instytucji administracji państwowej, przeznaczonych do wykonania tej uchwały
RM, nie podjęła działań. Kolejnym wyzwaniem było zagospodarowanie wykupionych
obszarów. Trzeba pamiętać, że rozkaz partyjny był twardy: zalesić
najpóźniej w następnym roku po kupieniu, bo nie wolno było dopuścić do przerwania
produkcji. Zadaniem administracji Parku stało się zatem ustalenie zasad
zalesień i zapewnienie dostatecznej liczby sadzonek.
Na początku udało się przeprowadzić ochronę zbiorowisk bagiennych: torfowisk,
szuwarów właściwych i wielkoturzycowych. Uzyskało to pod pretekstem
„pozostawienia do naturalnej sukcesji lasu”, ze względu na nadmierne trudności
techniczne i koszty zalesień takich obszarów. Sporządzone mapy objęły około
3 tys. ha. Zgodnie z prognozą autora opracowania (nieujawnioną!) większość
terenów bagiennych oparła się sukcesji zbiorowisk leśnych i do dziś stanowią
dowód prawdziwości hipotezy o trwałości takich siedlisk i zespołów roślinnych.
W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiatych XX wieku, gdy naczelna zasada
kazała „uproduktywniać” każdy skrawek ziemi, był to jedyny sposób ochrony
różnorodności przyrody.
Dużo trudniej było chronić kwietne, wielogatunkowe łąki świeże, wilgotne
i mokre. Z chwilą wykupienia musiały być zalesione. Niektórzy leśniczowie sta-