PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

274 Dan WOŁKOWYCKI
Kalendarium
Do VI w. – osadnictwo pruskie (galindzkie) i/lub jaćwieskie wzdłuż prawego brzegu na
całej długości górnej i środkowej części doliny Narwi, poświadczone przez liczne
nazwy miejscowe o źródłosłowie bałtyjskim, takie jak chożby sama Narew (por.
Nara, Nârupe, Naris, Narus, Neris), ale także Jura, Pisa, Skroda, Wissa, Wizna
i wiele innych.
Przed X w. – góra Świtkowizna (Sieśkowizna, Szyszkowizna, Babia Góra) koło Choroszczy
nad Narwią, domniemanym miejscem kultu Świętowita. Dziś stoi w tym
miejscu replika posągu ze Zbrucza.
X–XI w. – kolonizacja północno-wschodniego Mazowsza, w tym dolnej i środkowej doliny
Narwi, powstanie nadnarwiańskich grodów w Ostrołęce, Nowogrodzie, Starej
Łomży i Wiźnie, należących do państwa Piastów.
XI w. – osadnictwo ruskie nad górną Narwią, powstanie grodziska w Surażu. Na pewnych
odcinkach dolina górnej Narwi do dziś, po ponad tysiącu lat, stanowi czytelną
granicę etniczną, językową i kulturową między strefami drobnoszlacheckiego osadnictwa
mazowieckiego i chłopskiego, ruskiego.
Około 1000 – nad Narwią w Starej Łomży św. Brunon z Kwerfurtu wznosi jeden
z pierwszych na Mazowszu kościołów parafi alnych.
1009 – św. Brunon ginie z rąk Jaćwingów w czasie próby przedostania się w podróży
misyjnej na terytorium Jaćwieży i Litwy, być może pod Wizną.
1047 – za udzieloną pomoc wojskową Kazimierz Odnowiciel odstępuje ziemie nad górną
Narwią i środkowym Bugiem księciu kijowskiemu Jarosławowi Mądremu.
Około 1065 – domniemana data scedowania przez Bolesława Śmiałego na rzecz benedyktynów
z Płocka prawa do pobierania opłat od spławu i/lub przejazdu mostem na
Narwi w Wiźnie. Przez Wiznę biegły wówczas główne szlaki na Jaćwież i Litwę,
zarówno wodny – Narwią i Biebrzą, jak i drożne – z Płocka na Mazowszu, a także
z Rusi, z Brześcia, przez Mielnik i Drohiczyn, do jaćwieskiego grodu Raj i do
Grodna.
1145 –1149 – Wizna wraz z całą kasztelanią przekazana książętom ruskim, Olegowiczom
i włączona w skład włości brzeskiej za skuteczne wsparcie Władysława II
w walkach z Bolesławem Kędzierzawym i Mieszkiem Starym.
1170 – z rąk Jaćwingów nasłanych przez Bolestę, kasztelana wiskiego, w wyniku zatargu
o włości ginie biskup płocki, Werner. Sprawca zbrodni zostaje później pozwany
przed sąd książęcy w Gnieźnie i z jego wyroku spalony żywcem w pęku słomy.
1193 – wyprawa Kazimierza Sprawiedliwego na Połekszan – jedno z plemion jaćwieskich,
osiadłych nad Ełkiem, rozpoczyna blisko stuletni okres wyniszczających
walk między Mazowszem a Jaćwieżą, prowadzących do spustoszenia ziem nad
górną i środkową Narwią. Głównym punktem wypadowym dla sprzymierzonych
wojsk mazowieckich i ruskich jest w tym czasie Wizna.
1241 – Erdziwiłł, synowiec księcia litewskiego Mendoga, odbudowuje i obsadza załogą
zamek w Surażu, zniszczony przez Tatarów.
Około 1250 – Łomża spalona przez księcia litewskiego Trojdena.