PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

216 Bogdan JAROSZEWICZ
Północnopodlaskiej, Działu Północnego Mazursko-Białoruskiego. Regionalizacja
przyrodniczo-leśna Instytutu Badawczego Leśnictwa wydziela Puszczę
Białowieską w osobną dzielnicę położoną w II Mazursko-Podlaskiej krainie
przyrodniczo-leśnej, podczas gdy jej zachodnie przedpole (Jelonka i Haćki) leży
w dzielnicy Niziny Podlaskiej i Wysoczyzny Siedleckiej, IV Mazowiecko-Podlaskiej
krainy przyrodniczo-leśnej (TRAMPLER i in. 1990).
Puszcza Białowieska jest jedynym na Niżu Europejskim wielkoobszarowym
reliktem rozległych lasów strefy boreo-nemoralnej, które pokrywały większość
naszego kontynentu w przeszłości. Na tle współczesnych lasów europejskich
Puszcza jako całość, a zwłaszcza teren Białowieskiego Parku Narodowego (BPN),
wyróżnia się znacznym udziałem drzewostanów ponadstuletnich naturalnego
pochodzenia, odznaczających się zróżnicowaną strukturą gatunkową, wiekową
i warstwową. Są to obszary, na których las trwa od tysiącleci, i które poza krótkimi
okresami pradziejowego osadnictwa, rozwijającego się na ograniczonym terenie,
nie były w użytkowaniu rolniczym.
Na większości omawianego obszaru pokrywa leśna istnieje nieprzerwanie
od okresu, w którym pierwsze sosny Pinus sylvestris i brzozy Betula spp. skolonizowały
go po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia (MILECKA i in. 2009). Z czasem
pojawiły się gatunki drzew, wymagające cieplejszego klimatu i bogatszych
gleb: wiązy Ulmus spp., lipa drobnolistna Tilia cordata, dęby Quercus spp., grab
Carpinus betulus. Skład gatunkowy drzewostanów zbliżony do współczesnego
wykształcił się prawdopodobnie po okresie atlantyckim, kiedy zaczęły się formować
grądy – zbiorowiska leśne, dominujące obecnie w zachodniej (polskiej) części
Puszczy Białowieskiej (FALIŃSKI 1986). Już na początku tego okresu (około
4500 lat temu) we fl orze puszczańskiej pojawiły się szczawie Rumex spp. i babka
szerokolistna Plantago major – rośliny uważane za dowód obecności człowieka.
Najstarsze ślady trwałego osadnictwa na terenie Puszczy pochodzą sprzed około
3500 lat, czyli z epoki brązu. Dane palinologiczne (DĄBROWSKI 1959; BOROWIK-
-DĄBROWSKA i DĄBROWSKI 1973; MITCHELL i COLE 1998) potwierdzają intensywny
rozwój osadnictwa na przełomie er. W tym okresie udział pyłku roślin terenów
otwartych w diagramach pyłkowych osiąga poziom, który został ponownie
przekroczony dopiero w XX wieku.
Polska część Puszczy jest pokryta głównie lasami liściastymi, w tym blisko
połowę (40,5%) obszaru zajmuje grąd subkontynentalny Tilio-Carpinetum Tracz.
1962 (ilustr. 36). Regularnie okresowo zalewane doliny większości puszczańskich
cieków wodnych zajmuje łęg jesionowo-olszowy Fraxino-Alnetum W. Mat.
1952. Zatorfi one fragmenty dolin oraz zabagnione, bezodpływowe obniżenia
terenu porastają olsy, głównie Ribeso nigri-Alnetum Sol.-Górn. (1975) 1987,
borealna świerczyna na torfi e Sphagno girgensohnii-Piceetum Polak. 1962
i subborealna brzezina bagienna Dryopteridi thelypteridis-Betuletum pubescentis