PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

182 Marek WIERZBA i inni
chowane płaty grądów, w tym „niskich”, związanych z doliną Bugu, chronione są
w rezerwatach: „Łęg Dębowy”, „Zabuże”, „Przekop”, „Sterdyń”, „Podjabłońskie”
i „Biele”.
Płaty dąbrów wyróżnia spośród innych zbiorowisk klasy Querco-Fagetea
specyfi czna kombinacja gatunków, charakteryzująca się obecnością roślin właściwych
dla wielu grup zbiorowisk roślinnych – lasów, borów, zarośli, łąk, muraw
czy ciepłolubnych okrajków. Niejasna jest jednak geneza współczesnych
płatów zbiorowiska dąbrowy świetlistej. W opinii wielu badaczy jest ona tylko
zoo-antropogenicznym zbiorowiskiem zastępczym na siedliskach suchszych
postaci grądów i żyźniejszych borów mieszanych. Płaty jej powstawać mogły
z wymienionych fi tocenoz w wyniku specyfi cznych form użytkowania, takich
jak: wypas, gospodarka przerębowa, redukcja podszytów itp. zabiegów (CZER-
WIŃSKI 1990; JAKUBOWSKA-GABARA 1991). Zdaniem innych dąbrowa świetlista
jest odrębnym, trwałym zbiorowiskiem leśnym, a jej przyspieszone zanikanie
w ostatnich kilkudziesięciu latach tłumaczy się reliktowym charakterem płatów
tej fi tocenozy (FALIŃSKI 1976). Niezależnie od genezy zbiorowiska, dąbrowy
świetliste odgrywają istotną w PPB rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej
obszarów leśnych. Występują w nich liczne gatunki roślin, podlegających
w Polsce ochronie i zagrożonych wyginięciem w skali kraju bądź regionu, jak
np.: pluskwica europejska Cimicifuga europaea, koniczyna długokłosa Trifolium
rubens, okrzyn szerokolistny Laserpitium latifolium i łąkowy L. prutenicum,
pępawa różyczkolistna Crepis praemorsa (BORKOWSKA i in 1999; WIERZBA i in.
2008a, b). W PPB dąbrowa świetlista występuje na nielicznych stanowiskach,
m.in. w rezerwatach „Podjabłońskie” i „Bojarski Grąd” oraz w okolicach Gnojna,
Zabuża, Mielnika, Osłowa, Kózek i Mężenina.
Zbiorowiska borowe w Podlaskim Przełomie Bugu należą wyłącznie do rzędu
Cladonio-Vaccinietalia i reprezentowane są przez zespoły z przewagą sosny
zwyczajnej Pinus sylvestris. Najuboższe, suche siedliska, wytworzone z piasków
akumulacji wodnolodowcowej, oraz zwydmienia wyżej położonych tarasów
rzecznych zajmują najsuchsze postacie subkontynentalnego boru świeżego Peucedano-Pinetum
oraz bory chrobotkowe Cladonio-Pinetum. Z obserwacji własnych
wynika jednak, że ten drugi typ fi tocenozy stanowi w rzeczywistości zaburzoną
antropogenicznie formę pierwszego zbiorowiska. W dobrze wykształconych płatach
Peucedano-Pinetum obecne są liczne rośliny chronione, w tym osobliwości
fl orystyczne regionu, jak zimoziół północny Linnaea borealis (MARCINIUK i WIERZ-
BA 1996; CIOSEK 1998) i gruszycznik jednokwiatowy Moneses unifl ora (BORKOW-
SKA i in. 1999). W PPB brak jest zupełnie siedlisk boru bagiennego Vaccinio uliginosi-Pinetum
Kleist 1929, a bardzo rzadko występują płaty śródlądowego boru
wilgotnego Molinio-Pinetum W. Mat. et. J. Mat. 1973. Ubogie siedliska okresowo
wilgotne są zazwyczaj na tyle zasobne, że wykształcają się na nich płaty wil-