PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

14 Dan WOŁKOWYCKI
Kemy odgrywają ważną rolę jako refugia fl ory i roślinności kserotermicznej
w krajobrazie Wzgórz Sokólskich, a także niektórych części Równiny Bielskiej
(Haćki. Zespół... 2005) i Wysoczyzny Białostockiej. Przejawem procesów
postępujących wraz ze „starzeniem się” krajobrazu są nie tylko przeobrażenia
torfowisk wypełniających zagłębienia bezodpływowe i zanik jezior, ale także
wszelkiego typu siedlisk zasobnych w węglan wapnia.
Krajobraz Polesia ukształtował się pod wpływem procesów akumulacyjnych
w warunkach zlodowacenia środkowopolskiego i cechuje się dość dużą monotonią,
którą przełamuje występowanie licznych mokradeł i jezior. Rozprzestrzenienie
osadów jeziornych i bagiennych wskazuje, że jeziorność Polesia w allerødzie
była znacznie większa niż współcześnie. Ochłodzenie klimatu w młodszym dryasie
i postępujące wcinanie się Prypeci w pokrywy osadów aluwialnych doprowadziły
do zaniku wielu zbiorników wodnych. Przynajmniej głębsze spośród
jezior Polesia wyróżniają się swoistą genezą, wiązaną z procesami krasowymi,
zachodzącymi w skałach kredowych zalegających pod osadami plejstoceńskimi
(WILGAT i in. 1989; ZERNITSKAYA 1997).
Klimat
Na pograniczu środkowej i północno-wschodniej Europy ścierają się wpływy
wilgotnych mas powietrza, napływających znad Atlantyku, i suchszych, pochodzenia
kontynentalnego, przemieszczających się z centrum i z północnego
wschodu Rosji. Wzrastający ku wschodowi kontynentalizm klimatu przejawia
się m.in. ostrzejszymi zimami, dłuższym zaleganiem pokrywy śnieżnej, wzrostem
rocznych amplitud temperatury i skróceniem okresu wegetacyjnego. Gradientowe
zmiany parametrów klimatycznych są bardziej czytelne w chłodnej
porze roku. Zimą temperatura powietrza maleje ku wschodowi o 0,3°C na każdy
stopień długości geografi cznej, natomiast latem rośnie o 0,2°C (STOPA-BORYCZKA
i BORYCZKA 2005).
Mazowsze cechuje się stosunkowo łagodnym klimatem umiarkowanym,
o cieplejszych zimach i stosunkowo niewielkich opadach letnich. Oddziaływanie
Morza Bałtyckiego, łagodzące warunki termiczno-wilgotnościowe na Pomorzu
i Warmii, jest słabo odczuwalne na wschodzie Pojezierza Mazurskiego, na Pojezierzu
Litewskim i na północnym Podlasiu, które należą do najzimniejszych części
Niżu Polski. Na tle innych regionów klimatycznych obserwuje się tu większą
częstość występowania pogody najmroźniejszej, ze średnią temperaturą dobową
powietrza poniżej –15°C (WOŚ 1999; GÓRNIAK 2000).
Klimat w skali regionalnej bardzo silnie jest modyfi kowany przez doliny
dużych rzek – Bugu, Narwi, Wisły oraz Biebrzy, gdzie dodatkowo wpływa nań