PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

W górę Narwi 255
torfowisk znajduje się w fazie decesji. Obszar ten jest corocznie zalewany podczas
wezbrań wiosennych, a sporadycznie także w czasie wysokich stanów wód
jesienią.
Pomiędzy Surażem a wsią Rzędziany zachował się jeden z nielicznych
w Europie fragmentów rzeki nizinnej o wielokorytowym (anastomozującym)
przepływie (ilustr. 44). Ta część Doliny Górnej Narwi, chroniona w granicach
Narwiańskiego Parku Narodowego, cechuje się charakterystyczną morfologią
i składa z odcinków rozszerzonych – basenowych i zwężonych, przypominających
przełomy rzeczne. Powierzchnia basenów wynosi od 13 do 30 km 2 , odcinki
zwężone są krótkie i szerokie na 1–1,5 km. Dolina Narwi między Surażem
a Rzędzianami wykształciła się w kompleksie osadów lodowcowych o miąższości
od 117 do 200 m. Dno doliny znajduje się tu 5–25 m poniżej terenów
bezpośrednio przylegających, a jej spadek wynosi zaledwie 0,19%. Jest ona zabagniona
i wypełniona torfami, zalegającymi na płytkich mułach, iłach lub bezpośrednio
na piaskach podłoża. Zabagnienie doliny nastąpiło po zmianie charakteru
koryta rzeki z meandrującego na anastomozujący, co zapewne miało miejsce
na przełomie okresu atlantyckiego i subborealnego, około 4,5–5 tysięcy lat temu.
Procesowi temu sprzyjały budowa geomorfologiczna wysoczyzn i dna doliny
oraz ówczesne zwilgotnienie klimatu (BANASZUK H. 1996, 2004).
Dolina jest tu zasilana przez wody powierzchniowe oraz wgłębne z poziomu
przypowierzchniowego i prawdopodobnie z dwóch poziomów wodonośnych.
Przy rozgałęzionych korytach rzeki spowodowało to wykształcenie tutaj rozległej,
wypełniającej niemal całe dno doliny, mozaiki rozlewisk oraz siedlisk
bagiennych, zabagnionych i lądowych. Mokradła zajmują ponad 95% bagiennej
części doliny Narwi. Wykształciły się tutaj niemal wszystkie rodzaje siedlisk
hydrogenicznych – torfowiska wynurzone, zalewane i zatopione, mułowiska
zalewane i zatopione, podmokliska i namuliska. Dominują mokradła fl uwiogeniczne,
rozwijające się przy udziale wód rzecznych, a wśród nich torfowiska
niskie, zasilane głównie przez wody wezbraniowe. Miąższość torfów nie
jest duża, średnio osiąga 1 m; torfy głębsze (2−3 m) występują tylko lokalnie.
W skład złoża tofrowego na tym odcinku doliny wchodzą: w spągu – namuły
ilaste i pyłowo-ilaste, torfy olesowe, lokalnie szuwarowe, a w stropie – torfy
turzycowiskowe. Torfowisk soligenicznych, powstających na wodach gruntowych,
jest nad Narwią niewiele. Występują one w zakolach doliny pod wsiami:
Bojary, Zawady i Waniewo, zajmując wąskie strefy u podnóży wysoczyzn. Faza
akumulacyjnego rozwoju mokradeł trwa w niektórych częściach doliny Narwi
do dnia dzisiejszego, chociaż na dużych obszarach zakończyła się pod koniec lat
siedemdziesiątych XX wieku (BANASZUK 1996; BANASZUK P. 2004).
Na zachód od Białegostoku, między ujściem Supraśli pod wsią Złotoria
a Tykocinem, dolina jest w większości wypełniona torfami. Jest ona tu prze-