PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

Dzieje i przeobrażenia Doliny Górnej i Środkowej Narwi 269
kilkaset lat jednym z głównych szlaków wodnych Rzeczypospolitej. Drewno do
Gdańska spławiano rzeką jeszcze do II wojny światowej. Zajmowały się tym ekipy
„oryli”, czyli fl isaków, zmieniające się na kolejnych etapach żeglugi (ryc. 2).
Ryc. 2. Spław drewna na Narwi (według fot. A. Chętnika z 1913 roku)
Ślady po dawnych nadrzecznych składnicach, na których wiązano tratwy
do spławu, utrwalone zostały w nazwach licznych uroczysk i wsi typu binduga
i bandziuha. Jeszcze mniej więcej czterdzieści lat temu na rzece spotkać można
było czółna dłubane z pojedynczych pni drzew, dziś zastąpione pychówkami
zbijanymi z desek. Coraz rzadziej używa się tradycyjnych, choć niezgodnych
z prawem metod połowu ryb za pomocą ościeni, żaków, kłoni i wierszy wyplatanych
z wikliny (CETERA i in. 2002). Powszechnie stosowane przez rybaków
przegradzanie rzeki od dawna zwalczane było ze względu na utrudnienia
w żegludze. Oprócz rozmaitego gatun ku sieci, najważniejszą rolę w tutejszem
rybo łóstwie odgrywa[ł] tak zwany jaz al. grobla grodzona w poprzek rzeki (…)
istnieją wprawdzie przepisy wzbraniające bu dowania jazów i władza prawie
rokrocznie wydaje polecenia, żeby zburzone zostały, ale pomimo to rybacy naprawiają
ciągle i budują jazy nowe, a niedawno w jednej gminie stelmachowskiej
naliczono ich całą setkę (GLOGER 1885). Zachowanie anastomozującego
rozwinięcia Narwi aż do drugiej połowy XX wieku może być w pewnej mierze
związane właśnie z istnieniem licznych tego rodzaju konstrukcji. Zaniechanie
tradycyjnego rybołówstwa, a co za tym idzie – brak konserwacji przetamowań
niszczonych w trakcie wezbrań, mogło znacząco wpłynąć na postępujące obniżanie
się poziomu wód w dolinie, co w konsekwencji doprowadziło do zamulenia
i zaniku wielu odnóg i starorzeczy Narwi. Wraz ze zmianami w gospodarce
rolnej z nadnarwiańskich łąk w zasadzie znikły już także brogi i kopulaste stogi
siana (ryc. 3), a krajobraz ukształtowany w ciągu setek lat koegzystencji natury
i człowieka powoli odchodzi w przeszłość.