UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

estetske kategorizacije: jer sve može delovati da se radi o jednom prikupljanju podataka
i njihovom nekritičkom nabrajanju, bez ikakvog kriterijuma. Pa ipak, ma kako bili
važni impulsi koji nastaju iz interdisciplinarne orijentacije studija izvođenja, često se
dešava da se samo estetsko iskustvo, zamagli kao suvišni element u korist ambiciozno
koncipiranih strategija kategorizacije.
S obzirom da nam namera nije da se ova knjiga pretvori u arhiviranje ili konačnu
kategorizaciju, pred nama je otvoren put: prakse i teorije izvođenja koje su postale
realne treba čitati kao odgovore na zahteve vremena u kome nastaju, kao manifestacije
reakcije na probleme predstavljanja s kojima se izvođenje i studije izvođenja
suočavaju. U tom smislu, pojam postdiscipline najbliže objašnjava suštinu studija
izvođenja Jedino tokom same knjige, razjasniće se, makar delimično, vodeći kriterijumi
izbora.
VI Šta je proces izvođenja?
Namernim izostavljanjem brojnih lingvističkih i semantičkih definicija izvođenja ili
performansa, najjednostavnije objašnjenje bilo bi da je izvođenje radnja, delo ili
akcija. 30 Studije izvođenja razmatraju izvođenje, odnosno radnju u četiri osnovna
pravca. Kao prvo, bilo koje ljudsko ponašanje koje se može nazvati »obnovljenim« ili
»uvežbanim« ponašanjem, koje sadrži u sebi pukotinu između izvođenja i subjekta u
koju je smeštena društvenost, odnosno ponašanje u kome se »analizira društvena
artificijelnost skrivena iza prirodne doslovnosti« (npr. kako jedemo, vodimo ljubav,
hodamo, plačemo, radimo...) uzima se kao »predmet izučavanja« studija izvođenja. I
mada teoretičari izvođenja naširoko koriste arhivski materijal (knjige, članke, eseje,
fotografije, arheološke zapise, dokumenta, itd.) njihov primarni fokus je na
»repertoaru«, odnosno u procesu izvođenja. Kao drugo, umetničko izvođenje je
takođe veoma važan segment studija izvođenja. Već je napomenuto da je veliki broj
teoretičara i praktičara koji se bave novim, avangardnim, eksperimentalnim izvođenjem
ili socijalnim oblicima izvođenja, savladao »iz prve ruke« veliki broj tehnika i oblika
tradicionalnih izvođenja. Na taj način odnos između proučavanja i izvođenja
performansa postao je gotovo integralan. Treće, antropološki metod »neposrednog
učešća« dobio je sasvim novu formu u procesu i posmatranju izvođenja. U
antropologiji je neposredno posmatranje i učešće bio metod proučavanja nečije tuđe
kulture, dok se u studijama izvođenja posmatra nečija sopstvena kultura ili ponašanje.
To je gotovo »brehtijanski« način distanciranog posmatranja koji omogućava kritiku,
ironiju, i lični komentar, kao i učešće »s razumevanjem«. Ovakva vrsta
posmatranja/proučavanja, istovremeno neposrednog učešća i kritičke distance u odnosu
na predmet proučavanja ili samog sebe poziva na reviziju (ispravljanje), uočavanje i
priznanje da društvene okolnosti, odnosno nečije sopstveno znanje nisu jednom zauvek
fiksirani, već predmet onoga što Šekner naziva neprekidnim »procesom proba«,
30 Ipak ovde se ne mogu izbeći objašnjenja za izraz performans koje postoje npr. u Vujaklijinom
rečniku: performans: engl. izvršenje, predstava; tehn. učinak, osnovne snage, karakteristika
motora ili mašine; odnosno ling. iskaz kojim se vrši radnja, dat u zapovednom načinu. (Videti
Milan Vujaklija, Rečnik stranih reči i izraza, Beograd: Prosveta, 1996/7). Ovde takođe navodim
i definiciju iz Englesko-spskohrvatski rečnika, Mortona Bensona, treće izdanje (Prosveta:
Beograd, 1990), gde to perform znači: izvesti, izvršiti (dužnost), praviti (čuda), raditi,
funkcionisati, istupati (na sceni), igrati, svirati; a perfomance znači: izvođenje predstave,
izvršenje dužnosti, istupanje, uspeh, igranje, sviranje, performans, učinak, rad, tehničke osobine
motora/oružja, upotreba jezika.
13