UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

ŠTA JE KULTURALNI, A ŠTA UMETNIČKI PERFORMANS:
OD IZVOĐENJA U SVAKODNEVNOM ŽIVOTU DO
TOTALNE GLUME
Aleksandra Jovićević
I Kulturalni performans
Bilo koje izvođenje koje se sastoji od fokusiranih, jasno označenih i društveno
ograničenih oblika ponašanja koja su posebno napravljena/pripremljena za pokazivanje,
može se nazvati kulturalnim performansom. U širokom spektru kulturalnog
izvođenja, ponekad se ne mogu podvući jasne granice između svakodnevnog života i
porodičnih ili društvenih uloga, religioznih ili ritualnih uloga, ili kulturalnog
performansa velikih društvenih rituala koji su još više umnoženi i uvećani u
medijatizovanom društvu, kao što su na primer otvaranje Olimpijskih igara,
predsednički nastupi, državničke sahrane, emisije serijala »Veliki brat«, itd. 81
Kulturalno izvođenje se sastoji od velikog spektra »obnovljenog«, »uvežbanog« ili
artificijelnog ponašanja koje se odvija pred nekim drugim, pred jednom osobom li
skupinom ljudi. U svakodnevnom životu, ljudi predstavljaju određene radnje koje se
mogu doživeti kao gluma ili igra od strane gledalaca zbog konteksta u kome se
izvođenje odvija. Najzad, jedna osoba može igrati nekoliko uloga u toku svog života, ili
jednog dana, i promena uloga je nešto što je uobičajeno. »Biti ono što jesmo« znači
ponašati se na nereprezentabilan način, ali izvođenje već podrazumeva određeno
»prerušavanje« ili preuzimanje uloga, kao i izvesnu napetost tokom izvođenja. 82
81 Videti Ričard Šekner, »Raspon scenskog izvođenja,« u Ka postmodernom pozorištu, op. cit.,
str. 209-245. Šekner je u svojoj detaljnoj tabeli, u okviru ovog članka, pokušao da predstavi sva
moguća, njemu poznata izvođenja, najrazličitijeg vremenskog trajanja, od onih koja se dešavaju
na nekoliko mesta istovremeno do najmanjih moždanih događaja »konceptualne umetnosti«
koje nemaju nikakve prostorne zahteve; od umetničkog izvođenja u muzici, plesu i pozorištu, do
velikih društvenih i ritualnih izvođenja. Šeknerova tabela služi kako bi potvrdila Šeknerovu
trostruku tezu: a) da postoje zajednički elementi ili parametri za sva izvođenja bez obzira na
njihov žanr, kulturu ili sredstva izvođenja; b) da je moguće otkriti/izvesti određene modele u
ovim primerima; i c) da će, zahvaljujući ovim primerima, teoretičari biti u mogućnosti da
razviju široke, dosledne teorijske modele. (Videti Šeknerovu Tabelu na str. 211-215.)
82 Ervin Gofman u teoriju izvođenja uvodi načine na koji pojedinac u svakodnevnim situacijama
predstavlja sebe i svoje aktivnosti drugima, načine kojima rukovodi i vrši kontrolu nad utiscima
koje oni o njemu formiraju dok on ili ona »nastupaju« pred drugima. Gofman tvrdi da glumac
na sceni predstavlja sebe, prerušenog u lik drugim glumcima prerušenim u druge likove, dok je
pozorišna publika treći učesnik u ovoj interakciji i od suštinskog je značaja za nju, ali koja, kad
bi predstava bila realnost, ne bi ni bilo. Tako, u stvarnom životu, ove tri uloge svode se na dve:
uloga koju pojedinac igra skrojena je prema ulogama koje igraju svi ostali prisutni, ali su ti
ostali istovremeno i publika, itd. (Vid. Erving Gofman, »Nastupi« u Kako se predstavljamo u
svakodnevnom životu, op. cit., str. 31-87.)
29