UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

Mada teorija iz izvođačkih umetnosti nije nužno i ‘teorija umetnika’, uglavnom je
stvaraju delatnici sveta izvođačkih umetnosti, a najčešće autori direktno uključeni u
umetničku produkciju. Opšta funkcija teorije iz izvođačkih umetnosti nije – kao kod
teorije izvođačkih umetnosti – visokoformalizovana drugostepena artikulacija,
rasprava, proizvodnja atmosfere i okvira i posredna makrointervencija u svet
izvođačkih umetnosti i umetničku praksu; već: funkcionalna i partikularna diskurzivna
proizvodnja, artikulacija, ponuda, a zatim i praktično-umetnička upotreba, posebnih ili
novih koncepata, metoda, procedura i tehnika u procesu umetničkog rada. Dve njene
osnovne status-funkcije su: bliska povezanost sa umetničkom produkcijom i direktan
angažman u njenim problematikama, kao i njena naturalizacija okružujućim diskursima
umetnosti, kulture i društva.
Teorija iz izvođačkih umetnosti se, prema osnovnim propozicijama, uključuje u opšte
određenje savremene teorijske prakse. Prema tom određenju, to je saznajno-društvena
oblast i praksa horizontalnog povezivanja teksta sa okružujućim tekstovima kulture i
društva, koja se zasniva na eksplikaciji svojih saznajnih interesa, svog porekla i svoje
namene/namere, odnosno svojih društvenih statusa i funkcija. Centralni tekst sa kojim
radi je umetnička praksa – umetničko delo, proces, (auto)poetički koncept ili opus.
Teorija iz izvođačkih umetnosti je blisko vezana za umetničku produkciju; ona je njom
uzrokovana i određena i direktno na nju usmerena. Ta veza se konkretno ostvaruje time
što se teorija iz izvođačkih umetnosti izvodi kao artikulacija specifičnih tradicionalnih
ili aktuelnih problema i interesa umetničke prakse za koja se nude diskurzivna
‘rešenja’.
Tipični primeri su diskursi koje razvijaju: Ričard Šekner, Herbert Blau, Džozef Rouč,
Elen Siksu, Filip Zarili, Piter Bruk, Euđenio Barba, Lori Anderson, Marten Špangberg
(Mårten Spångberg), Majkl Najman (Michael Nyman), Tomas Ričards (Thomas
Richards), Sendi Stoun (Sandy Stone), Orlan, Helen Verlej Džejmison (Helen Varley
Jamieson), Desktop theater, Hamnet Players i Avatar Body Collision, a iz bliskih
konteksta – NSK, Bojana Kunst, Emil Hrvatin, ili Goran Sergej Pristaš i BadCo. 136
Savremena teorija iz izvođačkih umetnosti se može odrediti i prema nekim prethodnim
diskursima, praksama, problemima i koncepcijama iz sveta izvođačkih umetnosti. Ovde
se radi, pre svega, o poetici kao specifičnom drugostepenom diskursu, kao i o
promenama u svetu izvođačkih umetnosti koje se mogu pratiti preko koncepcija
umetnosti kao istraživanja, umetnosti kao teorijske prakse i umetnosti u doba kulture.
Ne može se reći da su se poetika i nove koncepcije umetnosti razvijale sve do tačke
prirodnog spoja i zajedničkog prelaska u ‘višu fazu’ svog razvoja. Ali, može se reći da
te koncepcije drugostepenog diskursa i umetničke prakse čine jedan kontekst –
atmosferu, u Dantoovom značenju – u svetu izvođačkih umetnosti u kojem je došlo do
njihovog presecanja. 137 Na mestu tog preseka se uspostavlja savremena teorija iz
izvođačkih umetnosti kao nova i posebna teorijska praksa sveta izvođačkih umetnosti.
Pojmovi umetnosti kao istraživanja, umetnosti kao teorijske prakse i umetnosti u doba
kulture čine tri karakteristična transformaciona poteza sveta izvođačkih umetnosti u
136 U oblasti drugih umetnosti, spisku treba dodati teorijske prakse Art&Languagea i Tel Quela,
zatim Viktora Burgina, Keti Aker, Jozefa Košuta, Čarlsa Dženksa (Charles Jencks), Adrijan
Pajper (Adrian Piper), Žan-Lik Godara, a u bližim kontekstima i Raše Todosijevića, NSK
(Irwin) i Marine Gržinić.
137 O tome vid. Arthur Danto, »Artworld«, u Philosophy Looks at the Arts; Contemporary
Readings in Aesthetics, Joseph Margolis (ed.), Temple University Press, Philadelphia, 1987, str.
155-167
52