UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

prihvatljivo u svakom obliku društvenog života pronalaziti teatarske forme, izučavati
društveni život putem formalnih teatroloških metoda, a u teatru proučavati, pa i
fokusirati antropološko-sociološke procese. Ipak, ono što je novu oblast činilo
»starom«, jeste objektivističko-pozitivistički pristup »objektima«, karakterističan za
nauku tog doba.
Kasnije, naročito 1980ih godina, studije performansa potresa opšta »teorijska
eksplozija« – proizašla iz francuske kritičke teorije 1960ih i 70ih godina, prenete u
angloamerički kontekst – koja je zahvatila zapadnu humanistiku u tom periodu. Mnogi
angažovani u polju studija performansa, koje od 1980ih godina postaje naučna
disciplina na nekoliko univerziteta, prihvataju kao prioritetne mikrokulturalne
problematike podsticane iz okvira studija kulture (među njima npr. Šekner i Marvin
Karlson), dok drugi autori počinju s primenom aktuelnih društvenih, filozofskih i
humanističkih makroteorija u polju studija performansa (npr. Herbert Blau, koji se
bavio teorijskom psihoanalizom performansa, feminističke autorke itd.). Ipak, iako u
tom periodu veoma emancipatorske, pre svega zbog promocije otvorenosti
problemskog polja i podsticanja metodološkog spoja nauke, teorije i umetničke prakse,
studije performansa u načelu dugo ne prihvataju osnovnu epistemološku promenu koju
je teorijska eksplozija donela u polju humanistike – a to je uvođenje konstruktivizma,
socijalnog konstrukcionizma i/ili relativizma, kao novog dominantnog naučnoteorijskog
pristupa. Većina značajnih studija iz ove oblasti nastala tokom 1980ih
godina uvodi nova teorijska interesovanja (masmediji, popularna i masovna kultura,
inter- i multikulturalizam, mikroidentiteti itd.) i nove metode rada (angažovanost
teorije, emancipacija, eklekticizam, postmoderno »meko pismo« itd.), dok
epistemološko polazište ostaje blisko ranijem – putem novih metoda proučavaju se
predmeti i dalje pretežno shvaćeni kao zatečeni fenomeni. Ričard Šekner čak i u svojoj
knjizi Studije performansa iz 2003. donekle zadržava autonomnu neinterventnost
studija performansa, kada ukazuje na njihovu funkciju »objašnjavanja performansa« 44 .
Na taj način, mehanizmi konstruisanja naučnih i teorijskih problema, kao i
determinisanost pozicija samih teoretičara, još neko vreme ostaju »bezbedni« od
problematizacija koje su nove teorije, pre svega poststrukturalizam, feminizam i
dekonstrukcija, donele.
Zbog ovog propusta, na prelazu 1980ih i 1990ih i ranih 1990ih godina, studije
performansa deluju kao prilično reakcionarna akademska teorijska praksa, okoštala oko
netransparentnih i nesamorefleksivnih paradigmi kao što su npr. pozorišna
antropologija, multikulturalni performans, energija, liminalna subverzivnost,
transdisciplinarnost itd. Tako u vreme početaka ekspanzije Imperijalnog globalizma i
žestokih otpora njemu, studije performansa ostaju »razbarušena« tipično-postmoderna
američka teorijska platforma, bez osnovnog kritičkog oruđa – problematizujuće i
interventne samorefleksije ovde-i-sad. Tome je naročito doprinelo – a u skladu sa
shvatanjem jednog od osnovnih pojmova, »obnovljenog ponašanja« i kod Šeknera i
kod Euđenija Barbe i Nikole Savarezea – prenošenje paradigmi iz jednog geopolitičkog
i istorijskog konteksta u drugi. Ono što je zaboravljeno je da, u tom drugom
kontekstu studije izvođenja mogu postati sredstvo konformističkog reprodukovanja
onoga što je nekada-negde imalo kritičku dimenziju, a zatim-tamo postalo saveznik
neoliberalno-kapitalističkoj logici Imperije (tzv. zapadnocentristički etnografizam).
44 »“Being” is existence itself. “Doing” is the activity of all that exists, from quarks to sentient
beings to super galactic strings. “Showing doing” is performing: pointing to, understanding, and
displaying doing. “Explaining 'showing doing'” is the work of performance studies.«,
Performance Studies, str. 22
20