UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

Veoma precizna i promišljena razlikovanja pojmova performans, performans art i
izvođačke umetnosti/teatar, uspostavlja Filip Auslander (Philip Auslander) u knjizi Od
glume do izvedbe 66 . Ta razmatranja su naročito razvijena i eksplicirana u Uvodu.
Načelno, Auslander ostaje u okvirima umetnosti, pa su svi ovi pojmovi kod njega
zadržani u tom kontekstu i ne prelaze u polje kulture i/ili društva –mada se razmatraju u
odnosu sa njima i u okviru njih. U Uvodu, performans art se eksplicitno određuje kao
umetnički oblik koji realizuju na sceni umetnici koji dolaze izvan umetnosti teatra, a
performans, uopšteno, kao aktivnost koja se dešava na sceni 67 . Dalja rasprava se na
detaljan način bavi odnosom studija performansa, kao samostalne akademske
discipline, i studija teatra, iz kojeg se može sagledati i Auslanderovo šire viđenje
odnosa izvođačkih umetnosti i teatra. O tom odnosu, on prvo ističe provokativan
Šeknerov stav da je »nova paradigma “performans”, a ne teatar«. 68 Taj stav se, prema
njegovoj interpretaciji, zasniva na Šeknerovom korišćenju T. Kunovog vokabulara 69 .
Tako je, po Auslanderu, ovaj stav ultimativan jer, koristeći Kunov rečnik, on implicira i
Kunovu logiku naučnog razvoja, prema kojoj se uvođenje performansa kao nove
akademske paradigme ostvaruje kao naučna revolucija, koja će slomiti i zameniti staru
paradigmu teatra. U tom okviru, Auslander problematizuje uobičajeno određenje teatra
kao déla šireg pojma performansa, kao i njihovu »mirnu koegzistenciju« u takvom
odnosu 70 . Naime, ako se nova paradigma (performans i studije performansa) prihvati i
time izvede naučna revolucija, stara (teatar i studije teatra) se u nju ne može uključiti
kao njen deo, već će biti sasvim odbačena. Prema Auslanderu, koncepte performansa i
studija performansa ipak pre treba smatrati kunovskom artikulacijom (teatarske)
paradigme, nego novom paradigmom. Razlog tome je što uvođenje koncepta
performansa ne da ne opovrgava teatarsku paradigmu, već omogućava proširivanje
istraživanja teatra 71 . Iz ovog razmatranja je jasno da je centralni Auslanderov interes:
teatar. Tako, on ne može da sagleda novi koncept performansa kao zaista samostalan,
već jedino u odnosu na teatar i »korist« koju on od njega dobija. On, međutim, tu svoju
jednostranost »opravdava« (pozivajući se na Herberta Blaua i Elin Dajamond (Elin
Diamond)) jednom kritičnom tezom: »Zaista, možda čak nije ni moguće, u okviru
Zapadne kulture, misliti “performans” izvan mišljenja “teatra”; toliko duboko pojam
teatra prožima i performans i diskurs o njemu« 72 . Ono što je u ovom objašnjenju važno
jeste ukazivanje na logocentrizam mimezisa. Moć logocentrizma, oličena u
tradicionalnom konceptu Zapadnog mimetičkog teatra, pred svakog od nas koji bismo
danas iz konteksta Zapadne kulture da mislimo performans kao umetničku ili
značajni su jer markiraju transformaciju koju u polju performansa i studija performansa izaziva
prodor nove kontinentalne teorije.
66 Philip Auslander, From Acting to Performance; Essays in Modernism and Post-modernism,
Routledge, London-New York, 1997
67 Vid. ibid., str. 1
68 »The New Paradigm Is “Performance,” Not Theatre«, u Richard Schechner, »New Paradigm
for Theatre in the Academy«, TDR, vol. 36, no. 4, 1992, str. 9
69 Vid. Tomas Kun, Struktura naučnih revolucija, op. cit.
70 A, što je bilo i ranije Auslanderovo viđenje; vid. From Acting to Performance, 1 Introduction,
str. 2
71 Ibid., I Introduction, str. 3
72 »Indeed, it may not even be possible, within Western culture, to think “performance” without
thinking “theatre”, so deeply engrained is the idea of theatre in both performance and discourse
about performance«, ibid., str. 3-4
26