UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

Đorđeva a programirala Aleksandra Jovanić. Projekat je nastao saradnjom velikog
broja mlađih teatarskih, likovnih i digitalnih umetnika, teoretičara, programera,
dizajnera SCG i sveta (Auracle Creative Team), u koprodukciji Univerziteta umetnosti
u Beogradu i TkH-centra. Projekat je realizovan u tri verzije: CD rom, LAN i internet
performans.
Sem ovih recentnih praksi na performans sceni, različiti vidovi upotrebe tzv. ‘tehničkih
medija’ poznati su tokom cele istorije izvođačkih umetnosti 20. veka. 375 Ne računajući
operativna i ‘dekorativna’, nego ukazujući na ono uključivanje tehnike u živu izvedbu
koje je konstitutivno za sam umetnički rad, pomenuću raspon od tehnološko-naučnoumetničkih
eksperimentalnih radova umetnika Bauhausa, Piskatorovih filmskih
scenografija, Rusolove ‘muzike buke’ i futurističkih izvedbi koje se velikoj meri
zasnivaju na proceduri industrijske mašine i filmske slike, preko radova Nam Džun
Pajka, La Mont Janga, koncerata-spektakala Lori Anderson i opera Luja Andrisena,
Majkla Najmana i Stiva Rajša, pa do mnoštva postmodernih umetničkih performansa
koji uključuju ekransku sliku, televiziju, video, kompjuterske softvere, web kamere,
daljinski vođene robote, bežični prenos slike i zvuka, kao i CD-ROM, lokalnu mrežu
(LAN – Local Area Network) ili internet – svetsku mrežu (WWW – World Wide Web),
sobe za razgovore (IRC) i elektronsku poštu (e-mail) itd.
Ove brojne istorijske i aktuelne izvođačke prakse su međusobno veoma različite, u
nekim slučajevima, čak i kada pojavno liče. Naime, njihovi statusi i funkcije u
svetovima izvođačkih umetnosti, umetnosti i kulture nisu identični, već su određeni
specifičnim namerama i načinima upotrebe savremenih tehnologija u živoj izvedbi i,
naročito, delovanjem u kontekstima makro i mikroparadigmi izvođačkih umetnosti i
performansa koje nisu iste kroz ceo vek a ni za sve izvođačke podsisteme. Zato ću se
nadalje u tekstu baviti pre svega sajberformansom, kao jedinim kompletno digitalnim
performansom, koji ima i globalni karakter budući da se realizuje u on-lajn okruženju,
dok ću ostale prakse digitalnog performansa imati u vidu ali ih neću razmatrati u
njihovim specifičnostima.
II Mini-pojmovnik sajberformansa 376
Internet teatar je umetnička koncepcija koja nastaje sredinom i u drugoj polovini 90ih
godina 20. veka, prvo u Zapadnoj Evropi i SADu, a zatim se rasprostire i šire
(Australija, Novi Zeland, Istočna Evropa, znatno manje Azija i Afrika). Kontekstualno,
u širem smislu, internet teatar je praksa pozno-postmoderne umetnosti u doba kulture,
čiji umetnički rezultati-proizvodi nisu eskluzivni umetnički komadi već kulturni
artefakti. U specifičnijem kontekstualnom smislu, internet teatar se realizuje u okviru
savremenih institucija teatra i performansa, ali kao njihova specifična praksa koja,
umesto paradigmatske žive izvedbe/izvođača, koristi digitalnu tehnologiju, prostor
interneta i kompjuterski ekran kao svoje konstitutivne elemente. Ova karakterizacija je
važna kako bi se shvatila institucionalna razlika internet teatra i animiranog filma ili
video rada, odnosno institucionalna veza internet teatra i drugih vrsta umetničkih
performansa.
375 Vid. Aleksandra Jovićević, »Od nadmarionete do neuromansera: upotreba i razvoj
tehnologije u teatru u prvoj polovini 20. veka«, TkH, br. 7, str. 14-25
376 Helen Varley Jamieson, »From paper and ink to pixels and links«, www.creative-
catalyst.com/articles
132