UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

preiščitane kroz okružujuće diskurse (politika, ideologija, ekonomija, društvo, kultura
itd.). Prema makrouokvirenju svog sadržajno-problemskog plana, takođe se mogu
izdvojiti brojne različite teorije. Među dominantne teorije savremenog sveta izvođačkih
umetnosti spadaju: poststrukturalizam; studije kulture (sa podsistemima: studije roda,
studije etniciteta, feminističke, gay, lezbejske i queer studije, postkolonijalne studije
itd.), studije umetnosti u doba kulture (studije performansa, studije vizuelnih
reprezentacija i sl.) i, šire, kulturni materijalizam; zatim teorijska psihoanaliza;
neomarksističke teorije; pa, nova fenomenologija; postsocijalističke studije; kao i
teorije performativa; tehno-teorije itd. Konačno, i to je ono što je ovde centralna tema,
prema specifičnim modusima produkcije diskursa, razlikuju se: teorije izvođačkih
umetnosti, teorije iz izvođačkih umetnosti i teorija u izvođačkim umetnostima.
Ako se traže sličnosti među svim ovim teorijama, oko kojih se i koncipira pojam
savremene teorije u svetu izvođačkih umetnosti, onda se osnovne sličnosti nalaze na
nivou generalne teorijske taktike i, sa njom povezane, opšte institucionalne pozicije i
funkcije. Kao karakterističnu taktiku savremenih teorijskih praksi, istakla bih praktičnu
intervenciju visokoformalizovanog diskursa koja se realizuje kroz niz pojedinačnih
poteza konstituisanja i transformisanja strukture sveta izvođačkih umetnosti. Kao
karakterističan status savremene teorijske prakse odrediću institucionalno i sistemski
ustanovljenu poziciju teorijske prakse kao vrste formalizovanog diskurzivnog rada u
svetu umetnosti, ali i njeno konstitutivno prekoračivanje praga hipotetičkih realizacija u
pojedinačnim intervencijama. Kao osnovnu funkciju savremene teorijske prakse
izvođačkih umetnosti izdvojiću stalnu regulaciju i deregulaciju strukture sveta
izvođačkih umetnosti u njegovom interdiskurzivnom i -institucionalnom okruženju.
Mapiranje tri produkcijska modusa: teorija izvođačkih umetnosti, teorija iz izvođačkih
umetnosti i teorija u izvođačkim umetnostima, referira nekim postojećim mapiranjima i
sistematizacijama. To se pre svega odnosi na mapiranje različitih teorijskih modusa u
svetu likovnih umetnosti, koje je izveo Miško Šuvaković u Prolegomeni za analitičku
estetiku. 128 Diferencijacija koju izvodim je bliska njegovim kategorijama: 1) teorije
umetnosti, 2) teorije umetnika i 3) teorije u umetnosti. 129 Pored toga, mapa teorijske
prakse koju ovde izvodim se može dovesti u odnos i sa sistematizacijom savremenih
teatarskih teorija koju postavlja Žozet Feral (Josette Féral) u tekstu Prema teoriji
fluidnih grupacija. 130 Ona uvodi tri teorijska vektora: 1) analitički (induktivni i
deduktivni), 2) produkcijski i, preskriptivno, 3) treći vektor. Teorijski modusi koje
izdvajam bi se u nekim aspektima mogli poklopiti sa vektorima koje postavlja Feral:
pre svega, teorija iz izvođačkih umetnosti sa trećim teorijskim vektorom. U slučaju
teorija izvođačkih umetnosti, referenca na analitičke teatarske teorije je veoma daleka,
dok kod teorije u izvođačkim umetnostima gotovo da i nema direktnih veza sa
konceptom produkcijske teorije. Iz tog razloga, svoje mapiranje ne razmatram u odnosu
na koncepcije Žozet Feral. Umesto toga, smatram da je njenu sistematizaciju korisnije
prebaciti celu u područje teorije iz izvođačkih umetnosti, s obzirom da se ta teorijska
praksa gotovo poklapa sa razumevanjem savremenih teatarskih teorija uopšte kod
Feral.
128 Miško Šuvaković, Prolegomena za analitičku estetiku, Četvrti talas, Novi sad, 1995.
129 Up. razrade u ibid., II Deo, i Diskurzivne analize; Uvod u estetiku, filozofiju umetnosti, nauku
o umetnosti i teoriju umetnosti, FMU, Beograd, 2001, rukopis, poglavlje 3. Teorija umetnosti
130 Josette Féral, »Towards a Theory of Fluid Groupings«, Theaterschrift, br. 5-6, Januar 1994,
str. 58-80
49