UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

Savremene studije kulture se najčešće smatraju interdisciplinarnom (Stjuart Hol (Stuart
Hall), Mike Bal (Mieke Bal)) ili trans-, pa čak i antidisciplinarnom (Grosberg, Nelson,
Trajšler) teorijom. To znači da su studije kulture zasnovane kao teorijska oblast koja
uključuje različite podsisteme koji se bave posebnim problematikama. U slučaju
interdisciplinarnog određenja, ti podsistemi se uzimaju kao otvorene naučne discipline,
naturalizovane diskursima drugih, srodnih ili komplementarnih disciplina. A, pri transili
antidisciplinarnom određenju, ti podsistemi više nisu postavljeni kao naučne
discipline, već kao teorijske trans- i postdiscipline ili Mekenzijeve teorijsko-izvođačke
»predavačke mašine« (eng. lecture machines).
Problematike kojom se studije kulture bave su: kulturni identiteti – rod, pol,
seksualnost, klasna pripadnost, rasa, etnicitet i nacionalnost, postkolonijalni identiteti,
starosno doba itd., zasnovani kroz različite društvene prakse: politika, ideologija,
ekonomija, istorija; jezik, obrazovanje, religija, administracija, medicina, tradicija,
folklor, svakodnevica, slobodno vreme; pop kultura, moda, umetnost, sport, nauka, mas
mediji. Za njihovo razmatranje u okviru studija kulture karakteristično je da se sve one,
bez obzira na specifičan kontekst i instituciju nastanka, posmatraju kao prakse kulture.
Prema Mieke Bal, studije kulture nisu analize kulture – niti je »kultura uopšte« njihov
objekt – već analize različitih društvenih, medijskih, političkih, umetničkih, istorijskih,
svakodnevnih i drugih sadržaja posmatranih u kulturi. 246
Kao osnovni metodološko-politički pristupi studija kulture, izdvajaju se:
esencijalistički i konstruktivistički pristupi. Tokom istorije, oko njih su se vodile brojne
polemike među zastupnicima studija kulture. Njihovo suočenje pokazuje raspon ovog
teorijskog polja u pogledu specifičnih metodologija kojima se relativno jedinstveni
teorijski objekti (recimo, rod ili etnicitet) tretiraju unutar različitih društveno-političkih
teorijskih konteksta i njihovih interesnih sfera. To suočenje eksplicira i političku
zasnovanost studija kulture koje, kako sam napomenula, nisu samo akademska teorija,
već često i motor savremenog društvenog kriticizma, pa i aktivizma. Esencijalistička i
konstruktivistička pozicija se mogu pratiti u svim podsistemima studija kulture, od
feminističkih studija, preko poskolonijalnih teorija i teorija roda, pa do studija
umetnosti. Dajana Fas je te pristupe sistematično razradila u okviru rodnih, gay i
lezbejskih teorija u Esencijalni govor: feminizam, priroda i razlika. 247
II Studije kulture kao teorija izvođačkih umetnosti u doba kulture
Tokom 1980ih i 90ih godina studije kulture postaju jedan od najrasprostranjenijih
teorijskih okvira razmatranja kulture i umetnosti. S institucionalnim uspostavljanjem
studija kulture u oblasti umetnosti – kao jednog u osnovi neomaterijalističkog pristupa
– način razumevanja umetnosti se značajno menja. U fokusu interesovanja za umetnost
sa tog aspekta nisu umetnički (produkcioni, tehnički, stilski, poetički itd.) problemi kao
specifičnosti autonomnog sveta umetnosti – a što je bila paradigma drugostepenih
diskursa modernističke umetnosti. U fokus sada dolaze problemi lociranja umetnosti
unutar kulture, kao i zastupanja procedura kulture u umetnosti. U posebnom geopolitičkom
i istorijsko-ideološkom kontekstu umetnosti, sa aspekta studija kulture se
246
Mieke Bal, Travelling Concepts in the Humanities; A Rough Guide, University of Toronto
Press, 2002, Introduction, str. 3-22
247
Diana Fuss, Essentially Speaking: Feminism, Nature & Difference, Routledge, New York,
1996.
89