UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

obnova, bilo zakonska, bilo ritualna zavisi od opšteg, čak svenarodnog mišljenja o
vrednostima i značenju. U postindustrijskim društvima, podeljenim na klase, rase,
različite životne starosti i rodove, u kojima se prema Tarneru vrednuju takmičenje,
individualnost i inovacija, manje je verovatno da se može postići opšti konsenzus u
nacionalnim i opštedruštvenim razmerama. Ali iz istih razloga je verovatnije da će
nastati, delujući uz pomoć bogate retorike i drugih sredstava uveravanja, mnoštvo
modela za društveni poredak, utopijskih ili drugačijih, kao i mnoštvo religijskih,
političkih i filozofskih reakcija koji će davati značenje tipičnim događajima epohe.
Nažalost, tamo gde je disenzus važan, konsenzus se ponekad postiže silom. U takvim
društvima, žanrovi kulturalnog izvođenja koji su uglavnom zamenili obredne i pravne
procese plemenskih i feudalnih društava, razvojem u industrijalizovane, urbanizovane
države, s međunarodnim državnim korporacijama, često su podvrgnute žestokom
političkom napadu.
Tokom 20. veka, totalitarni sistemi bilo kog oblika bili su jedinstveni u suprotstavljanju
različitosti mišljenja i životnog stila upravo jer je sporost razrešenja društvenih drama
dovodila do odgađanja razrešenja kriza. »Može se utvrditi da je retribalizacija u
razmjeru velikih industrijaliziranih država zaista oštra suprotnost modernom načinu
proizvodnje, kojega različitost i odgovor na novu tehnologiju (primjerice, kompjutori,
minijaturizacija, robotizacija industrije, i sl.), zahtijevaju jednaku različitost u sferi
kulture, napose onih njezinih aspekata vezanih izravno ili posredno za fazu obnove
društvenih drama što neprekidno izbijaju iz novih proizvodnih odnosa, potičući nove
vrste društvenih sukoba.« 123 Takođe, totalitarističke ili totalitarne države ili režimi
razrađuju nove sekularne rituale prelaza, kojima rukovode priznati ideolozi upućeni u
ritualni proces, koje prilagođavaju svom ukusu. Na primer, Svetsko prvenstvo u
fudbalu jeste oblik humanističke, postreligiozne, internacionalne, krajnje ritualizovane
svečanosti koja slavi ono što je zajedničko svim ljudima: tela sposobna za igru i
disciplinu – vrstu profane askeze, ali i takmičarski poriv koji je uglavnom crta
Zapadnih kultura, koje takođe mogu služiti i za odmeravanje moći nacionalnih država,
jer su svi učesnici predstavnici tih država. Svi navedeni autori, od Tarnera do Lemana,
tvrde da teatralizacija prožima čitav savremeni društveni život: od individualnih
pokušaja samopredstavljanja i samoobmanjivanja modnim i drugim signalima koji u
odnosu na neku grupu ili na anonimnu gomilu trebaju da svedoče o nekom (najčešće
pozajmljenom) modelu sopstva. 124 Uz ovu spoljašnju samokonstrukciju pojedinca,
postoje i grupna i generacijska samooznačavanja identiteta koji se »u nedostatku
iznimnih jezičkih diskursa, programa, ideologija, utopija« javljaju kao teatralno
organizovane pojave. 125 Ako se ovom pridodaju samoinscenacije sveta biznisa, kao i
teatralnost medijskog samoprikazivanja politike, dolazi se do krajnje tačke onoga što
francuski sociolog Gi Debor naziva društvom spektakla. 126 Notorna je činjenica svih
savremenih zapadnih, odnosno evro-američkih društava da se sva životna iskustva
vezuju za robu, odnosno tržišni model. Tome najviše odgovara medijatizovano društvo
koje neprestano potvrđuje i obnavlja sebe kroz neprestani niz prizora ili slika
teatralizovane stvarnosti. Na taj način, totalitet spektakla doprinosi teatralizaciji svih
područja života. 127
123
Ibid, str. 237.
124
H. T. Lehmann, »Društvo spektakla i kazalište«, Postdramsko kazalište, op. cit., str. 340-341.
125
Ibid.
126
Videti Debord, Guy, Društvo spektakla & komentari, Bastrad Books: Arkzin, Zagreb, 1999.
127
Više o ovome biće reči u poglavlju o izvođenju u medijatizovanom društvu, u kome se često
dešava da dolazi do spajanja fikcije i stvarnosti.
47