UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

Art&Language, Viktor Burgin (Victor Burgin) i Artur Danto (Arthur Danto). 131
Šuvaković razmatranja teorije umetnika u Prolegomeni za analitičku estetiku započinje
kratkim prikazom istorije pisanja vizuelnih umetnika Lorensa Aloveja (Lawrence
Alloway). 132 Na osnovu Alovejevog teksta Umetnik kao Pisac (Arist as Writer), izvodi
dve temeljne teze o diskursu umetnika, koji se izjednačava sa teorijom umetnika: (1) da
diskursi umetnika nastaju odvajanjem od cehovske determinisanosti, karakterističnim
za modernu, i (2) da diskursi umetnika ulaze u područje »individualnog otkrića i ličnog
izraza« (Alovej), što je povezano s autonomijom umetnosti u odnosu na crkvu i državu.
Tako se, prema Šuvakoviću, teorije umetnika u Zapadnoj tradiciji umetnosti mogu
pratiti od početka modernog doba, kroz modernizam, pa do danas. Ovo određenje se,
međutim, ne može primeniti i na savremene teorije iz izvođačkih umetnosti. Jer, one su
modusi teorijske prakse kontekstualno određene i karakteristične za savremeno doba
teorije. Čak se pre može reći da, dok je za uspostavljanje diskursa umetnika bilo nužno
da se umetnost uspostavi kao samostalna društvena oblast, za uspostavljanje teorije iz
izvođačkih umetnosti je bilo nužno da se ta samostalnost ospori i zameni koncepcijom
unutardruštvene poluautonomije. U skladu s tim, dvostruka determinisanost teorije
umetnika, na koju ukazuje Šuvaković, je karakterističnija za ‘predistoriju’ teorije iz
izvođačkih umetnosti nego za nju samu. Ta determinacija se odnosi na proces prema
kojem »[d]a bi se teorija umetnika konstituisala bilo je nužno da se umetnost i umetnik
konstituišu kao autonomne institucije u društvenoj podeli rada i raspodeli moći, ali da
bi teorija umetnika bila moguća kao diskurs morala je da se ‘osloni’ na druge diskurse i
diskurzivne discipline, preuzimajući i transformišući njihove procedure, sheme i
koncepte«. 133 Za savremene teorije iz izvođačkih umetnosti drugi deo procesa je
konstitutivna programska orjentacija, dok se prva determinacija može shvatiti kao
pretpostavka postulirana u svetu izvođačkih umetnosti koja je teoriju iz izvođačkih
umetnosti omogućila. Ona je njena nulta tačka.
Razmatrajući različite teorije umetnika, Šuvaković insistira na važnom zahtevu za
samorefleksijom u savremenoj teoriji umetnika, a za razliku od teorije umetnika u
prethodnim periodima. U tome se oslanja i na stavove Čarlsa Harisona (Charles
Harrison), Terija Etkinsona (Terry Atkinson), Novice Petkovića, Filiberta Mene
(Filiberto Menna) i dr. Ovaj zahtev je, prema njemu, naročito eksplicitan u teorijskom
radu umetnika u drugoj polovini 20. veka, a posebno je vezan za okvire konceptualne
umetnosti. 134 U razmatranju bazičnih propozicija savremene teorije iz izvođačkih
umetnosti, taj zahtev se mora uvažiti. Čak, u njoj je za zahtev za samorefleksijom jedna
od ključnih propozicija, već uključena i u njeno programsko određenje. U tom smislu,
na pojam savremenih teorija iz izvođačkih umetnosti se uglavnom odnosi onaj deo
Šuvakovićevih određenja teorije umetnika koji se tiče propozicija karakterističnih za
teorije umetnika od 70ih godina, a naročito počev od rada Art&Languagea: Harisona,
Ortona, Etkinsona i dr. Ostala određenja su uglavnom važna da bi se shvatila šira
približna predistorija teorije iz (izvođačkih) umetnosti. 135
131
Miško Šuvaković, Prolegomena za analitičku estetiku, op. cit., str. 169-223
132
Vid. ibid., str. 174-194
133
Ibid., str. 176
134
Vid. ibid., str. 175-180
135
Karakteristično razmatranje teorije u savremenom svetu umetnosti – koje se može dovesti u
vezu s koncepcijom teorije iz izvođačkih umetnosti – a kojom se označava kraj umetnosti i
početak postistorijske umetnosti, vid. u Arthur Danto, The Philosophical Disenfranchisement of
Art, Columbia University Press, New York, 1986, naročito esej »The End of Art«, str. 81-115
51