UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

Ako se uzmu u obzir raspravljene savremene koncepcije izvođačkih umetnosti, moglo
bi se reći da je to suočenje danas i nužno, bilo da je nehotično, bilo da je intencionalno.
Isti zaključak važi i ako se, s druge strane, uzme u obzir performativni karakter teorija
koje deluju u aktuelnom svetu izvođačkih umetnosti, a koje i ne izvode ništa drugo do
povezivanja umetničkog dela kao teksta sa okružujućim tekstovima kulture i društva.
Međutim, za prakse teorije u izvođačkim umetnosti bitno je istaći da ta tekstualna
povezivanja, suočavanja i ukrštanja nisu ni nehotična (kao pretpostavljena nužnost
svakog savremenog umetničkog rada) ni naknadna (pridodata potezom teoretizacije
dela drugostepenim diskursima). Naprotiv, određeni broj savremenih umetničkih
radova ta tekstualna povezivanja, suočavanja i ukrštanja postavlja kao svoju eksplicitnu
konstitutivnu, često i programski artikulisanu, proceduru koja se izvodi umetničkim
diskursom. Ipak, time što uvodim ovu koncepciju teorijske prakse ne znači da celu
savremenu umetničku izvođačku praksu posmatram kao teorijsku praksu, ali znači da
se u posebnim pojedinačnim, problemski orjentisanim, slučajevima savremene
umetničke izvođačke prakse realizuje i ovakva teorijska praksa.
S obzirom da je neodvojiva od umetničkog rada (zapravo, njen je deo), praksu teorije u
izvođačkim umetnostima najčešće i izvode sami umetnici. Među one koji su u tome
najeksplicitniji spadaju: Orlan, Anderson, Kejt Pendri (Kate Pendry), Žan-Lik Godar,
Derek Džarman (Derek Jerman), Baz Lurman (Baz Lurhmann), Žerom Bel, Ksavier
Lerua (Xavier Le Roy), Jan Ritsema, Džonatan Barous (Jonathan Burrows), Majkl
Najman, Kozira, Džejmison, Karla Ptaček (Carla Ptacek), Igor Štromajer, Desktop
theater, Avatar Body Collision, Hamnet players, Creative Catalysts, The Plaintext
Players, Emil Hrvatin, BadCo, Montažstroj i Performingunit, Raša Todosijević, Milica
Tomić, TkH i dr. U graničnim slučajevima, teoriju u izvođačkim umetnostima
sprovode i teoretičari čiji je interes da izvode, isprobavaju, iskušavaju, ispituju i
problematizuju teoriju izvedenu na javnu scenu umetnosti. To su: Siksu, Aker, Badiju,
Blau, Teri Iglton (Terry Eagleton), Lora Malvi (Laura Mulvey), Sendi Stoun,
Džejmison, Brenda Danet, Špangberg, Marina Gržinić, Bojana Kunst, Šuvaković i dr.
Kao osnovna i prvenstvena funkcija aktuelne prakse teorije u izvođačkim umetnostima
može se navesti stvaranje i ponuda problemskih umetničkih radova. 148 ‘Problemski
umetnički radovi’ ovde ne znače provokativna, šokantna, neobična, iznenađujuća,
eksperimentalna i sl. umetnička dela, već znače da se ovom praksom problematizuju
utvrđene paradigme i procedure umetnosti, koje se kod ‘neproblemskih umetničkih
radova’ ‘intuitivno’ i prećutno preuzimaju i dalje reprodukuju. Znači, umetničke
paradigme i procedure se u ovim slučajevima problemskih radova prepoznaju,
artikulišu i uvode u diskurs koji procesom tekstualnog umrežavanja suočava različite
govore umetnosti, kulture i društva, da bi se preiščitane prevele na diskurs umetnosti i
njime izvele. U tom smislu ova praksa i jeste teorijska praksa. Ali, ona je specifična po
tome što se konstituiše, pojavljuje i nudi tek ugrađena u diskurs umetnosti – koji svojim
specifičnostima transformiše prvobitno pokrenute elemente okružujućih teorija – i time
na institucionalnoj poziciji prvostepenog diskursa sveta izvođačkih umetnosti.
148 To važi i kada tu praksu izvode teoretičari, s tim da se taj efekat onda pojavljuje kao
posledica teorije u izvođačkim umetnostima dok je primarni interes problematizacija teorije. O
teoretičarkama (Džudit Batler, Iv Kosovski Sedžvik, Gajatri Čakravorti Spivak...) koje sprovode
te prakse u akademskoj instituciji vid. Martin Jay, »The Academic Woman as Performance
Artist«, u Cultural Semantics; Keywords of Our Time, University of Massachusetts Press,
Amherst, 1998, str. 138-144.
57