UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

proučavaju mandati same umetnosti, kao i problemi prikazivanja ali i konstruisanja
kulturalnih mehanizama, identiteta, ponašanja, roda, životnog doba, rase, etniciteta,
klasne pozicije itd. kroz umetničku praksu.
Dakle, ova teoretizacija posmatra performans – čak i kad je on programski orjentisan
kao umetničko delo – kao kulturalni artefakt ili praksu, tj. rad unutar kulture i sa
kulturom na području umetnosti. U tom procesu teoretizacije i savremeni
makrokoncept performansa, pa i šire umetnosti se menja: od modernističke autonomne
i originalne umetnosti sa »aurom« u »deauratizovanu« postmodernu umetnost u doba
kulture. Ove promene su povezane sa istorijom i praksom performansa i studija
performansa; mada nisu karakterističke samo za ovu oblast – ta promena ide zajedno sa
opštim preobražajem savremene umetnosti i teorije umetnosti u teoriju i praksu rada na
i u kulturi.
Preobražajem od nauke i filozofije umetnosti u kulturalne studije umetnosti, dolazi do
dvostrukog okreta u svetu umetnosti: razmatranja različitih kulturalnih identiteta kroz
istorijske i aktuelne prakse umetnosti i razvijanja praksi umetnosti kao simptoma
kulture. Time se drugostepeni diskursi o performansu kao umetnosti preobražavaju od
istorijskog, estetičkog i stilskog identifikovanja problemâ performansa kao umetničke
prakse ili discipline u teoretizaciju problema kulture u performansu i teoretizaciju
performansa kao kulturalne prakse. Tim procedurama se razvijaju i različiti oblici
studija kulture kao specifične teorije performansa, kao što su: studije roda, rase,
feminističke, lezbejske, gay, queer, multi-, inter- i transkulturalne teorije, studije
etniciteta, postkolonijalne studije itd.
Metodološku logiku teoretizacije performansa i izvođačkih umetnosti s aspekta studija
kulture ću demonstrirati preko jedne karakteristične teoretizacije: teoretizacije
problematike roda. Iz tog konteksta, kao dva savremena primera, ukratko ću predstaviti
teoretizacije rodnog tela u plesu: muškog tela u Remzi Bartovoj knjizi Muški plesač:
tela, spektakl, seksualnosti 248 i ženskog tela u knjizi Sali Bejnz Žena koja pleše –
ženska tela na sceni. 249 Remzi Bart započinje knjigu Muški plesač: tela, spektakl,
seksualnosti razmatranjem pojma ‘muškarac’, koji se može smatrati ideološki
motivisanim konstruktom, čiji je rezultat stvaranje nadkonfliktnog, mada
kontradiktornog jedinstva moći u Zapadnom građanskom patrijarhalnom društvu.
Zatim se usmerava na društvene sisteme regulacije ponašanja muškaraca u građanskom
društvu u odnosu na njegove javne i privatne kontekste. Iz tog okvira, on započinje
teorijsku istorizaciju plesa kao sistema regulacija i restrikcija načina prikazivanja i
konstruisanja muškog tela u društvu/kulturi kroz određene plesne prakse. Taj problem
se dalje u knjizi prati kroz konstruisanje specifične istorije plesa, od baleta 19. veka u
buržoaskom Zapadnom društvu preko pojave modernog plesa u SAD početkom 20.
veka, avangardnog i neoavangardnog plesa, do savremenog plesa. U svakom od tih
perioda – zanemarujući gotovo sve ostale karakteristike i probleme plesa kao specifične
umetnosti – Bart razmatra odnos prema muškom telu i njegovom
zastupanju/konstruisanju u kulturi kroz posebne plesne koncepcije.
248
Ramsay Burt, The Male Dancer: Bodies, Spectacle, Sexualities, Routledge, London-New
York, 1995.
249
Sally Banes, Dancing Women – Female Bodies on Stage, Routledge, London-New York,
1998. Vid. detaljnije razrađene ove primere u grupa autora, »Fragmentarne istorije plesa u 20. i
početkom 21. veka; diskursi, poze i trasgresije plesa«, deo II Istorizacija plesa sa aspekta studija
kulture, TkH, br. 4, 2003.
90