UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

uključuje u umetničku praksu i elemente ili kompetencije drugostepenih diskursa
umetnosti. U oblasti sajberformansa ta povezanost teorijskih problematizacija i
umetničke prakse je konstitutivna za mnoge radove. U slučaju net teatra, ona se
ostvaruje već i njegovom postteatarskom pozicioniranošću, jer on ne deluje u sistemu
istorije, tradicije i aktuelnih koncepata teatra kao ‘prirodnoj sredini’ čije procedure
koristi za produkciju dela, već su oni njegovi problemi. Tako jedna od vodećih
sajberformans grupa, Avatar Body Collision, kao bazični poetički problem svog rada
postavlja određenje pojma teatra u suočenju sa novim tehnologijama: Kako tehnologija
menja naše definicije teatra? 402 U skladu s tim, sajberformans kao istraživačka
umetnost ne polazi od ustaljenih paradigmi i procedura umetnosti, već pokušava da
odredi umetničke paradigme i procedure ili sebe identifikuje kao određenu umetničku
praksu, paradigmu ili proceduru. Na taj način, umetnost kao istraživanje na sebi izvodi
ukrštanja, suočavanja i preiščitavanja različitih tekstova umetnosti (onda kada sebe
postavlja kao problem) ili tekstova umetnosti i tekstova društva i kulture (onda kada se
kao umetnost upušta u istraživanje nekih drugih problema: društvenih, političkih,
kulturalnih itd). U tome se ona zasniva kao problemska umetnička praksa, nudeći
problem umetnosti na mestu očekivanog umetničkog komada. U tom svetlu treba
razmatrati taktiku Ballettikke Internettikke, II deo (2002) Igora Štromajera i Braneta
Zormana, koja se ostvaruje kao ‘baletska invazija’ u prostor moskovskog Boljšoj teatra,
‘svetog mesta’ belog baleta. 403 Takođe, Avatar Body Collision projekt je pokrenut
nakon sajberformansa Water[war]s, Helen Verlej Džejmison i Džil Grinhalš (Jill
Greenhalgh) na Transit III festivalu u Odin teatretu (Holstebro, 2001). Performans je
kombinovao živo i on-lajn izvođenje i izazvao negodovanje gledalaca nespremnih da
takvu praksu prihvate za teatar, naročito s obzirom da su bili okupljeni oko Odin
teatreta kojeg karakteriše suprotna paradigma: prisustvo, odnosno živi kontakt i
razmena 'energije'.
Post-, meta- i hibridna umetnost. U odnosu na sistem teatra kao umetničke institucije
modernog Zapadnog društva, internet teatar je varijanta postteatra odnosno metateatra.
Reference tih atributa su teze Salazara, Rozalind Kraus (Rosalind Krauss), Marka
Hansena i Leva Manoviča. U odnosu na sistem teatra, internet teatar je varijanta
postteatra jer nastaje kao teatar nakon ‘smrti teatra’, po logici Salazarove smrti
opere. 404 To znači da ga treba shvatiti kao teatarsku praksu koja – umesto da teatarski:
mimetički predstavlja, izražava, reprezentuje, performativno izvodi ili simulira na sceni
vanteatarski svet – počinje da koristi istoriju, dela, znanja i koncepte samog teatra kao
primarni materijal svog rada. Tom očevidnom upotrebom, ulaganjem teatarskih praksi
kao teatarskih praksi kao svog umetničkog materijala, net teatar kao postteatar
pokazuje ono što normalni teatar konstitutivno skriva neočevidnom upotrebom i
reprodukcijom tih praksi za prenošenje i izražavanje drugih sadržaja – a to je ideološka
pozicija teatra u sistemu društvenih proizvodnih odnosa. Takođe, on se može odrediti
kao post-teatar prema pojmovima 'post-mediji' i 'post-medijsko stanje' Krausove. 405
Benjaminova teza je da su mehanički reproduktivni mediji fotografije i filma uneli
402
»How is technology changing our definitions of theatre?«, www.avatarbodycollision.org (18.
11. 2003)
403
www.intima.org
404
Vid. Filip-Žozef Salazar, Ideologije u operi, Nolit, Beograd, 1984.
405
Pojam postmedija izvodi iz teze o mehaničkom reprodukcijskom mediju (Valter Benjamin,
»Istorijsko-filozofske teze«, u Eseji, Nolit, Beograd, 1974); Rosalind Krauss, »Reinventing the
Medium«, Critical Inquiry 25-2, Chicago, 1999; i »A Voyage on the North Sea« – Art in the Age
of the Post-medium Condition, Thames and Hudson, London, 1999.
138