UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

preuzima »glavnu ulogu, menja dramsku radnju, proverava rešenja, raspravlja o
planovima za promenu.« 113 Pozorište postaje mesto potencijalnog društvenog prevrata.
VII Kodifikovana gluma
Kineski izvođač, Mej Lang Fang koji je celog života igrao žene-ratnike u pekinškoj
operi, bio je za Brehta paradigma začudne glume, ali je u sopstvenoj kulturi Mej Lang
Fang bio izvođač u visoko formalizovanom, vekovima starom umetničkom izvođenju
koji je karakterističan za jingju (muzički teatar). Uprkos tome što kodifikovana gluma
koristi značenjske gestove i pokrete koji mogu da se izvedu ili apstrahuju iz
svakodnevnog ponašanja, kodifikovani sistem u celini nije direktno analogan
svakodnevnom ponašanju. Kodifikovana gluma je semiotički sistem referenci. To je
više kao pisani ili govorni jezik. Potrebno je da gledalac poznaje specifičan vokabular i
gramatiku kodifikovanog sistema izvođenja kako bi u potpunosti razumeo ono šta se
prikazuje. U kodifikovanoj glumi, glumci su svesno savladali sistem koji je odvojen od
svakodnevnog ponašanja, stvarajući novi sintaktički i semantički sistem. Naravno, i tu
je moguć određen stepen improvizovanja koji se zasniva na određenim, unapred
zadatim modelima. Npr. mahanje zastavama u kineskom pozorištu može da odražava
situaciju u kojoj je lik uhvaćen u oluju. Ako glumac napušta scenu na kolenima, to se
razume da prolazi kroz bol ili teror. Ako se kreće u krugovima to označava da je na
dalekom putu, a ako nosi bič to znači da jaše konja. Dakle, ako publika ne poznaje u
potpunosti vokabular i gramatiku jingju, onda ne može zaista da razume izvođenje u
pekinškoj operi. Ponekad ovi pokreti imaju simbolično značenje, a ponekad ne, a to je
slično kao u modernom plesu, gde pokreti mogu da evociraju emocije u gledaocima, ali
se ne prevode direktno u reči i situacije.
Kodifikovano izvođenje je veoma rasprostranjeno širom sveta. Postoje stotine, ako ne i
hiljade kodifikovanih sistema izvođenja. Od belog baleta i savremenog plesa u
zapadnoj kulturi do katakalija, no, kabukija, pekinške opere u istočnjačkim kulturama.
Pojedini oblici postoje više od 2000 godina. Npr. Natjasastra, sankritski priručnik za
izvođenje, ples, i muziku, zamišljenih kao jedinstvena umetnost, detaljno objašnjava
pokrete ruku i očiju, pokrete tela, plesne korake, muziku i kostim koje odražavaju ili
prenose specifične emocije, dramske situacije i karakterne tipove. Pripreme za
kodifikovan način izvođenja, počinju u ranom detinjstvu, dok su telo i um još uvek
fleksibilni, i zahtevaju godine veoma rigorozne obuke, jer svaki žanr ima svoj sopstveni
vokabular. Npr. u katakaliju izvođači prolaze kroz masažu kako bi se njihovo telo
oblikovalo u katakali oblik. Kao i u sportu, dolazi do oblikovanja tela prema određenim
vežbama. 114 »Drugo« izvođačko telo i fokusiran um nije jednostavno postići, tako da
svaki oblik ima svoje rigorozne zahteve, npr. u nou najvažniji su pokreti nogu, dok je u
katakaliju akcenat stavljen na pokret očiju, itd.
Kodifikovano izvođenje se takođe može naći u raznim sakralnim i svetovnim ritualima
širom sveta (npr. krunisanje, inauguracija), koji mogu ličiti na teatar, ali to nisu barem
na dva načina. Prvo, jer oni koji izvode rituale često ne predstavljaju nekog drugog, a
113
Augusto Boal, The Theatre of Oppressed, New York: Theatre Communication Group, 1985,
str. 122.
114
Vid. »Obuka u majstorskoj radionici« u Euđenio Barba i Nikola Savareze, Tajna umetnost
glumca, op. cit., str. 26-34. Takođe, Tvrtko Kulenović, Pozoriše Azije, Zagreb: Prolog, 1983, str.
101-103.
41