UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

1960im, 70im, 80im i 90im godinama, koja iz umetnosti otvaraju mesto za teoriju iz
izvođačkih umetnosti. To ne znači da su se ove i slične prakse tek tada pojavile, već da
su one (od) tada institucionalizovane kao izvođačke prakse, a time menjaju značenje i
kao specifična izvođačka dela i kao prakse za tu instituciju. Leman u kontekstu slične
problematike primećuje: »No uz svu sličnost izražajnih formi, valja imati na umu da
jednaka sredstva u različitim kontekstima mogu radikalno promijeniti svoje značenje.
Formalni jezici koje je razvila povijesna avangarda u postdramskom kazalištu postaju
arsenalom izražajnih gesti koji služi davanju odgovora kazališta na promijenjenu
društvenu komunikaciju u uvjetima sveprisutnosti informacijske tehnologije.« 138 U tom
smislu, ja ih ne posmatram fenomenalistički kao otkrića sveta izvođačkih umetnosti,
već problemski kao konceptualne poteze diskurzivne institucionalne transformacije
sveta izvođačkih umetnosti. Ti potezi korespondiraju promeni koju je u svetu vizuelnih
umetnosti opisao Danto u predgovoru knjige Filozofsko razvlašćivanje umetnosti. 139
Savremena teorija iz izvođačkih umetnosti do sada se ipak, nije pojmovno
konceptualizovala na način na koji je to izvela teorija izvođačkih umetnosti. Njene
samorefleksije su uglavnom partikularne, pa tako najčešće ne prelaze na meta ravan i
ne razmatraju teoriju iz izvođačkih umetnosti kao teoriju iz izvođačkih umetnosti.
Takođe, teorija iz izvođačkih umetnosti se pojavljuje i realizuje kao sasvim
nekoherentan skup teorijskih diskursa, koji su po svojim statusima-funkcijama višemanje
slični, ali sadržajno i taktički često veoma različiti, pa čak i suprotstavljeni. Ipak,
teorija iz izvođačkih umetnosti se tokom proteklih decenija institucionalno uspostavlja
kao posebna, specifična i veoma rasprostranjena teorijska praksa. To je naročito
uočljivo tokom 1990ih godina i početkom 21. veka, kad teorije postaju nezaobilazna
praksa u svetu umetnosti. Jedan od najopsežnijih i najsistematičnijih pokušaja
konceptualizacije savremene teorije iz izvođačkih umetnosti izveden je u zborniku
Predavanje studija performansa. 140 Prikupljajući različite pristupe i metode studija
performansa kao akademske oblasti, ali i kao centralnog diskursa savremenih teorija iz
izvođačkih umetnosti, zbornik indeksira disperzivnost i rasplinutost ovog teorijskog
polja. To važi kako za razumevanje njegovog institucionalnog, akademskog statusa – u
odnosima sa studijama teatra, drugim akademskim disciplinama, kao i u sistemu
savremenog umetničko-teorijskog obrazovanja i istraživanja – , tako i za primenjene
mikrostrategije i taktike i njihove centrirane interese. Objavljeni tekstovi pokazuju
širok i nejasno oivičen raspon studija performansa, kao i njegovu aktuelnu unutrašnju
dinamiku koja uključuje različite, ponekad i nepomirljive, taktike i interese.
Zahvaljujući već i koncepciji zbornika da sve te raznovrsne diskurse uključi u oblast
studija performansa, a pre svega uvodnom tekstu Ričarda Šeknera, jedan savremeni
makro, ali eklektički, teorijski diskurs iz izvođačkih umetnosti je jasno identifikovan
kao posebna teorijska praksa tog konteksta.
III Teorija u izvođačkim umetnostima
Iako se ne može reći ni da je ova teorijska praksa jedna od centralnih, niti da je jedna
od široko rasprostranjenih u savremenom svetu izvođačkih umetnosti, teorija u
izvođačkim umetnostima jeste karakteristična za njega. Stoga, njena artikulacija i
izdvajanje su nužni kako bi se markirale, izložile i demonstrirale sve bitne specifičnosti
138 H. T. Lehmann, op. cit., Prolog, Cenzura medijskog
139 Vid. Predgovor u Arthur Danto, The Philosophical Disenfranchisement of Art, op. cit.
140 Teaching Performance Studies, op. cit.
53