UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

Recimo, sâm Bel ističe da u jednom od svojih plesova (Le Dernier Spectacle) kao
problemsko polazište uzima Bartove tekstove Nulti stepen pisma i, naročito, Smrt
autora. 147 Da ta upotreba jeste problematična teorijska praksa upravo za plesnu
umetničku paradigmu govori to da su koncepti i teze ovih tekstova u Poslednjoj
predstavi suočavani i ispitivani živim izvođačkim telom, govorom i pokretom čiji je
jedan od efekata i namera da se autorskom/koreografskom potezu oduzme robnorazmenjivačka
funkcija u savremenom društvu. U tom smislu, Poslednja predstava je
Smrt Autora na način plesa i u svetu plesa.
U ovim procedurama se uočava kako se potezom teorije u izvođačkim umetnostima
sâm teorijski diskurs približava umetničkoj praksi, prevodi i uvodi u nju i time
relativno- direktno postaje njen konstitutivni element. To ne bi bilo moguće da teorijski
diskurs već sâm takođe nije praksa. Svakako, za to je nužno i da se shvati da je
umetnička praksa – pa makar programski bila i a-teorijska i ‘drugo od diskursa’ –
ustvari prvostepeni diskurs umetnosti. Zbog navedenih procedura izvođenja
materijalnog performativnog aspekta teorije je naročito važno izdvojiti teoriju u
izvođačkim umetnostima na mapi savremenih teorijskih praksi sveta izvođačkih
umetnosti. Primeri takve teorijske prakse – naročito u čistom i do krajnjih instanci
dovedenom vidu – u aktuelnom svetu izvođačkih umetnosti nisu previše česti. Čak su i
dalje ređi od programski a-teorijskih umetničkih praksi i programski neinterventnih
drugostepenih diskursa sveta izvođačkih umetnosti. Ali, teoriju u izvođačkim
umetnostima je bitno identifikovati i direfencirati od ostalih teorijskih praksi sveta
izvođačkih umetnosti jer ona konfliktno – čak ekscesno – demonstrira ono što, više ili
manje eksplicitno, karakteriše i ostale aktuelne teorijske prakse u svetu izvođačkih
umetnosti. To je materijalni performativni – a ne (samo) apstraktni naknadnointerpretativni
– karakter teorije.
Pritom, govoreći o teoriji u izvođačkim umetnostima kao specifičnom teorijskom
diskursu, u problematiku umetničko-teorijskih intervencija kao interdiskurzivnih
intervencija, nužno se uvode i neki novi problemi koji se više ne mogu zaobići ni u
teorijskom ni u umetničkom radu. To su, pre svega, problem intertekstualnosti i
problem prevođenja. Takođe, tu su opet i umetničke koncepcije koje sa svoje strane
dovode do toga da se savremene intervencije teorije u umetnost i obratno sada shvataju
kao interdiskurzivne intervencije: umetnost kao istraživanje, umetnost kao teorijska
praksa i umetnost u doba kulture, tj. kao praksa kulture.
Teorija u izvođačkim umetnostima je specifična aktuelna teorijska praksa relativno
direktnog upliva okružujućih teorijskih diskursa u umetnički izvođački rad. To znači da
je diskurs teorije u nekim slučajevima savremene umetničke izvođačke prakse – na
neki način – ugrađen u strukturu samog umetničkog diskursa, rada ili dela. Tako se,
kada se razmatra aktuelna teorija u izvođačkim umetnostima, zapravo razmatra način
na koji se jedan umetnički rad artikulisano zasniva i u sebe uključuje određene teorijske
koncepte, teze, metode i procedure. To zasnivanje i uključivanje ovde ne
podrazumevaju nužno i precizno i dosledno ograničavanje umetničkog rada na jednu
postojeću teorijsku platformu. Iz tog razloga se u teoriji u izvođačkim umetnostima ne
radi o tome da je umetnički izvođački rad demonstracija određene teorije, već se radi o
tome da se neki umetnički radovi u aktuelnom svetu izvođačkih umetnosti konstituišu i
strukturiraju u artikulisanom suočenju sa okružujućim teorijskim diskursima.
147 Roland Barthes, »Smrt autora«, u Suvremene književne teorije, prir. Miroslav Beker, Liber,
Zagreb, 1986, str. 176-181; i Rolan Bart, »Nulti stepen pisma«, u Književnost, mitologija,
semiologija, str. 5-55
56