UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

kulturalnu praksu koja se zaista realizuje kao izvođenje a ne kao predstavljanje,
postavlja kulturalno-ideološko-epistemičku prepreku i ograničenje 73 .
Na kraju, zadržaću se na najaktuelnijoj teoretizaciji ove tematike koju razvija Jon
Mekenzi u knjizi Izvedi ili inače, kao i nekim daljim tekstovima 74 . Mekenzijeva studija
je značajna pre svega kao pokušaj prosistemskog uspostavljanja opšte teorije
performansa. Performans je tu postavljen kao imperativna paradigma savremenog
Zapadnog društva, na šta je ukazano već i naslovom knjige, preuzetim sa naslovne
stranice poslovnog magazina Forbes (Annual Report on American Industry: »Perform
– or else«, January 3, 1994). U tom smislu, Mekenzijeva opšta teorija performansa, kao
»predavačka mašina« (eng. lecture machine), je i svojevrsni odgovor na performans
kao društveni zahtev, tj. »onto-istorijsku formaciju znanja i moći«. Njegova
teoretizacija tako nije ograničena na jednu vrstu performansa, već uračunava, ali i
razlikuje posebne i specifične upotrebe/značenja ovog pojma kroz različite društvene
razine. Pri tom, Mekenzi ne teži da svoju teoriju uspostavi kao novi stabilni teorijski
metasistem Zapada, već pokušava da (pro)izvede kritičku formaciju, te predviđa njene
konkretne realizacije kroz mnoštvo pojedinačnih instrumentarija, problema i procesa.
Osnovne propozicije su artikulisane i postavljene u Uvodu studije 75 , a već se tekstovi
prvog poglavlja izvode kao pojedinačne realizacije, sa neuračunatim prodorima u
skicirani okvir 76 .
Ono što je ovde pre svega značajno jeste Mekenzijeva teoretizacija kulturnog
performansa, ali se ona ne može razumeti bez njene uzglobljenosti u opštu paradigmu
koju Mekenzi gradi. U tom kontekstu, on polazi od razmatranja performansa i
performativa Markuzea (Herbert Marcuse), Liotara i Džudit Batler. S te pozicije,
konstruiše (1) višeslojni pojam (naslagu, stratum) performansa, koji razmatra kroz (2)
tri paradigmatska performans sloja: (2.a) institucionalni performans, (2.b) tehnološki
performans i (2.c) kulturalni performans, a te slojeve preko (3) konkretnih performansblokova
(diskurzivnih performativa ili otelovljenih performansa) 77 . On pritom ovu
problematiku prenosi i na plan istraživanja, kao: menadžment performansa, za (2.a);
tehno-performans, za (2.b); i studije performansa, za (2.c), ukazujući na generalni
zahtev za performativnošću savremenog znanja i moći koja zamenjuje paradigmu
»discipline«, karakterističnu za 18. i 19. vek. Mekenzi ovom shemom zapravo i
pokušava da rekonstruiše prelazak s pojma discipline na koncepciju izvođenja (kojom
je obuhvaćena i teorija performansa kao predavačka mašina (Challenger).
Razmatranje kulturnog performansa, kod Mekenzija, određeno je, pre svega,
socijalnom delotvornošću (eng. efficacy) performansa i njegovim izazovom
savremenom društvu, a posebno razmatranjem tog aspekta u okviru studija
performansa 78 . Konstruisanje ove problematike dato je kroz razvoj koncepta
73 Dalje u knjizi, saglasno Uvodu, tekstovi markiraju transformacije od teatarske glume ka
izvođenju, počev od neo- i avangardnih teatarskih eksperimenata do postmodernih performansa.
74 Vid. Jon McKenzie, Perform or Else, op. cit.; i Tomislav Medak, »Matrica performansa« –
razgovor s Jonom McKenziejem, Frakcija, br. 26-27, Zagreb, 2002/2003, str. 004-014
75 McKenzie, op. cit., Introduction, str. 1-27
76 Ibid., Part I. Performance Paradigms, 1. The Efficacy of Cultural Performance, 2. The
Efficiency of Organizational Performance, i 3. The Effectiveness of Technological
Performances, str. 27-137
77 Vid. dijagram, ibid., str. 19
78 Vid. ibid., Part I. „Performance Paradigms, 1. The Efficacy of Cultural Performance.“ U tom
smislu, Mekenzi uočava da je bazična teoretizacija kulturalnog performansa, od hepeninga do
27