UVOD U STUDIJE PERFORMANSA - TkH

kao fenomenu, a umesto njega postavljaju i koriste konstruktivistički pristup
performansu kao problemu 51 .
Pored svega, Šeknerov pristup opštem kulturalnom performansu je jedan od ključnih za
konceptualizaciju performansa upravo kao umetničke, izvođačke, prakse tokom 1980ih
i 1990ih godina u okviru studija kulture. Primenjujući pomenute analogije sa socioantropološkim
razmatranjima, Šekner izvodi značajan obrt. Dok su sociolozi i
antropolozi kulturalne i društvene prakse posmatrali po analogiji sa umetničkim
izvedbama, nasuprot njima Šekner umetničko delo (umetnički performans) postavlja u
istu ravan sa bilo-kojim kulturalnim artefaktom (kulturnim ili društvenim
performansom). Na taj način – kako su kasnije primetili Marvin Karlson i Džon
Mekenzi– izvodi se feedback iz oblasti kulture i društva. Ove oblasti su prethodno
uvele performans iz oblasti teatra – prvo kao metaforu, a zatim i kao analitičko
(formalno, prema Mekenziju) oruđe – a sad ga vraćaju umetnosti (izvođačkim
umetnostima i umetnosti performansa) kao sredstvo analize (funkcionalno, prema
Mekenziju) umetnosti kao društvene prakse. Ovim obrtom, koji inicira Šekner,
otvoreno je široko polje za razmatranje izvođačkih umetnosti i performansa u okviru
savremenog, postmodernog, koncepta »umetnosti u doba kulture«, u okviru kojeg
umetničko delo gubi nekadašnju modernističku »auru« i ekskluzivnost i posmatra se
kao artefakt kulture.
Za francuskog teoretičara, semiologa teatra, Patrisa Pavisa (Patrice Pavis), izvođačke
umetnosti su umetnička oblast koja obuhvata i teatar i sve druge scenske umetnosti
(uključujući u to i cirkus, koji nastaje izvan institucije umetnosti), kao i neke medijske
umetnosti (film, ali uračunavajući i medijske prakse koje nisu prvenstveno umetničke,
kao što su televizija i radio). Ovakvo određenje se nalazi eksplicitno u njegovom
Rečniku teatra (Dictionnaire du Théâtre). 52 Tu su izvođačke umetnosti (eng.
performing arts; fr. arts de la scène) postavljene kao semiološko-fenomenalistički i
opšti zbirni pojam. U njihovom definisanju, Pavis zauzima ovakvo stanovište: »Ovaj
generički termin pokriva sve umetnosti zasnovane na izvedbi (reprezentaciji) ili na reprezentaciji
njihovih sirovina (scena, glumac, slika, glas itd.)« 53 .
Razvijajući dalje svoju (pro-)semiološku definiciju – u kojoj izvođenje eksplicitno
poistovećuje sa reprezentacijom – Pavis izvođačke umetnosti i određuje kao
»predstavljačke«. Tako se, prema njemu, one zasnivaju na dvostrukoj strukturi:
reprezentujuće-reprezentovano. A, u njih se ubrajaju: govorno, muzičko i gestualno
pozorište, ples, opera i opereta, cirkus i lutkarske predstave, ali i »medijske umetnosti«,
kao što su film, televizija i radio 54 .
Ovim pojmovima, a naročito odnosom performans arta i teatra, tj. »postdramskog
teatra«, bavi se temeljno i nemački teoretičar i estetičar Hans-Tis Leman (Hans-Thies
Lehmann) u prosistemskoj teatrološkoj studiji Postdramski teatar (Postdramatisches
Theater) 55 . Čitavo jedno poglavlje knjige – naslovljeno Performans – direktno je
51 Vid. jasnu artikulaciju u »Foreword: Fundamentals of Performance Studies«
52 Koristim izdanje: Patrice Pavis, Dictionary of the Theatre; Terms, Concepts, and Analysis,
University of Toronto Press, Toronto-Buffalo, 1998
53 »This generic term covers all arts based on the performance (representation) or representation
of their raw materials (stage, actor, image, voice, etc.)«, ibid., Performing Arts, 1,
2, str. 262
54 Vid. isto
55 Hans-Thies Lehmann, Postdramsko kazalište, op. cit.
23