Cop. quaderni cultura timavese - Taic in Vriaul
Cop. quaderni cultura timavese - Taic in Vriaul
Cop. quaderni cultura timavese - Taic in Vriaul
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
CLEULIS: MEMORIE DELLA GRANDE GUERRA<br />
Cleulis. Palma Bell<strong>in</strong>a, classe 1910, affrontò da bamb<strong>in</strong>a l’esodo. Ricorda di essersi<br />
trasferita <strong>in</strong> quegli anni, <strong>in</strong>sieme a tutta la famiglia, <strong>in</strong> Piemonte, ospite prima <strong>in</strong> un<br />
asilo, poi <strong>in</strong> una famiglia.<br />
Cleulis tornò a subire le perquisizioni di viveri e di tutto quello che poteva servire,<br />
da parte del Comando tedesco del fronte Sud-occidentale. Non si guardava <strong>in</strong> faccia<br />
nessuno. Furono predate di tutto sia le famiglie che rimasero a Cleulis, che le case<br />
abbandonate. Merita di essere menzionato un episodio tragico ma nel contempo grottesco,<br />
raccontato da Maria Puntel e accaduto <strong>in</strong> quell’anno ai suoi genitori: «Su pa<br />
streta dal Nach, ta Cort dal Re, vev<strong>in</strong> la puarta da cjav<strong>in</strong>a. Gno pari al veva<br />
platât il sac cu las cartufulas su adalt par che a no lu cjatass<strong>in</strong> i todescs, parcè<br />
che no vev<strong>in</strong> nua da mangjâ. Gno pari al è lât a tirâlas jù par platâlas <strong>in</strong> tun<br />
puest plui sigûr. Me mari a stava sot, cul zei, a spietâ il sac das cartufulas. In tun<br />
moment, tant che il sac al era pa l’aria, al è rivât un todesc, al cjapât il sac e al<br />
è lât via cun dutas las cartufulas».<br />
La guerra portò a Cleulis miseria e malattia. Fra il 1915 e il 1919 morirono 143<br />
persone. Fra di essi, 77 bamb<strong>in</strong>i sotto i 15 anni (circa il 54% dei decessi). Nel biennio<br />
1918 - ’19, l’epidemia “spagnola” uccise più di qualsiasi altra guerra. Fu colpita particolarmente<br />
la famiglia da Bidut. Nel ’19 la madre Sabata Puntel di 43 anni, poi i figli<br />
Maria e Onorato Primus, di 13 e 19 anni, nel ‘18, la figlia Iolanda di 13 anni..<br />
Perdite <strong>in</strong>genti, <strong>in</strong> un paese di circa 600 anime. Analizzando i registri parrocchiali,<br />
nel 1915 morirono 51 persone, di cui 36 bamb<strong>in</strong>i sotto i 15 anni. Maddalena Primus e<br />
Paolo Puntel Bulcon persero addirittura quattro figli <strong>in</strong> quello stesso anno: Fira, Onesta,<br />
L<strong>in</strong>o e Ida, rispettivamente di 2 anni, 2 mesi, 7 e 13 anni. Nel 1916, l’anagrafe<br />
riporta 21 decessi, 11 dei quali di bamb<strong>in</strong>i. Nel 1917, dei 18 defunti, ancora 8 sono<br />
quelli con meno di 15 anni. Stessa statistica per il 1918. Nel 1919, 14 ragazzi su 23<br />
defunti totali. A questi si aggiungono poi 12 soldati morti <strong>in</strong> guerra <strong>in</strong> quel quadriennio.<br />
Term<strong>in</strong>ato l’assedio e i saccheggi delle truppe straniere, Cleulis e la sua popolazione<br />
rimasero sul lastrico.<br />
La miseria dilagava tanto che, come racconta Maria Puntel dal Re, «D’atom,<br />
dopo dai todescs, la <strong>in</strong>t a non veva atas cartufulas da implantâ. A vev<strong>in</strong> puartât<br />
via dut. E alora la <strong>in</strong>t a è lada pas cjav<strong>in</strong>as e a à, cun tuna sgorbia, tirât fur<br />
doma il vouli das poucjas cartufulas restadas. E <strong>in</strong> chel an, al era il 1919, a sji<br />
è plantât doma il vouli das cartufulas, parcè che a era miseriona. A diceva mê<br />
agna che <strong>in</strong> chel an, and’àn fatas tantes di chês cartufules, che a era una marivea!<br />
Doma cul vouli!».<br />
Tischlbongara piachlan<br />
• Don Floreano Dorotea •<br />
Una figura chiave di quegli anni fu quella del curato Don Floreano Dorotea poi<br />
Cavaliere di Vittorio Veneto.<br />
Don Floreano (Sutrio, 4 maggio 1867 – Ligosullo, 19 dicembre 1935) fu un prete<br />
che entrò nella leggenda. Divenne anche il medico del paese, l’<strong>in</strong>segnante e l’ufficiale<br />
89