II. İLERİ TEKNOLOJİLER ÇALIŞTAYI (İTÇ 2011) - Bilgesam

372
süreçte okyanusta seyrin beraberinde getirdiği harita ve seyir (navigasyon) gibi
sorunların araştırılmasını ve bu problemlerin üstesinden gelebilecek yeni gemiler ve
teçhizatlar üretilmesini mümkün kılmıştır. Geliştirdiği harita, seyir araçları ve gemileri
kullanıma sokarak okyanusta seyir yapabilmenin zorluklarını yenmiş ve kıtalararası
ticareti okyanuslar üzerinden yapmayı başarmıştır. Okyanuslarda ağır deniz
şartlarında seyir yapabilecek büyük gemi tiplerini (Karavela ve Nau) geliştirmiş,
tersanelerinde inşa ederek Atlantik ve Hint Okyanuslarında kullanmıştır. Yenilik
olarak ortaya konulan gemi tiplerinden, karavela, 1430 yılında Afrika sahilinin keşfi
sırasında geliştirilmiş; Nau ise Hindistan’a yapılacak bir sefer için Ümit Burnu çevresindeki
ağır seyir şartlarının üstesinden gelebilecek şekilde tasarlanmıştır. Gemilerde
kullanılan rampa muharebesi yerine silah sistemi ve top kullanımını geliştirerek
daha uzaktan savaş yapmayı ortaya koymuştur. Portekiz, gemi bordalarının
içine top yerleştirme yeniliğini uygulamış ve deniz savaşlarında gerçek anlamda top
kullanan ilk ülke olmuştur. Portekiz her yıl Hindistan’a çok sayıda gemi göndererek
diğer herkesi bunun dışında tutabilmiş okyanuslarda serbest hareket kabiliyetine
sahip ilk deniz gücü olmuştur. Bütün bu yeniliklerle keşif asrının küresel ihtiyaçlarına
cevap verebilmiştir. 2
Portekiz, teknoloji alanındaki pek çok yeniliği ve gelişmeyi deniz alanında uygulamaya
koymuş ve meydan okuyan diğer küresel güçlerle arasında bir fark oluşturmuş
ve küresel hegemon olmuştur. Dönemin diğer güçleri İspanya, Fransa, İngiltere
ve Osmanlı İmparatorluğu muhtelif denizlerde Portekiz ile çatışmış ancak bu çatışmalardan
galip çıkan hep Portekiz olmuştur. Bunun en büyük sebebi diğer güçlerde
bulunmayan 1000 tonluk yelkenli gemiler ve geliştirilen yeni nesil toplardır.
"Nau”ların büyük ambarlara sahip olması ve gemilerin seyir sığasını 3 arttırarak
küresel operasyonları mümkün kılmıştır. Bu gemiler hem askeri hem de ticari maksatla
kullanılmış, bir dönem Avrupa'nın tüm baharat ticareti bu gemilerle Lizbon
üzerinden yapılmıştır. Manevrası kısıtlı olan bu gemiler sonraki zamanlarda askeri
görevlerini aynı tonajda ama daha ince ve daha uzun inşa edilen kalyonlara devrederek
ticaret gemileri olarak görevlerini sürdürmüşlerdir. İnşa edilen bu yeni kalyonlar
Portekiz kontrolünde olmayan deniz yollarına saldırmak ve özellikle Atlas
Okyanusu üzerinde yeni deniz yolları oluşturmak gibi önemli görevler yerine getirmişlerdir.
Portekiz incelendiğinde özellikle girişimler bağlamında bir inovasyon süreci işlettiği
görülmektedir. Diğer devletler kıyı denizciliği yahut kapalı veya yarı kapalı denizlere
yönelik uygulamalar yaparken Portekiz daha önce hiçbir ülkenin yapmadığı
bir şekilde dönemin teknolojisini de yenileştirerek küresel hegemonyasının temeli
olan açık denizlerde faaliyet gösterme stratejisini hayata geçirmiştir.
Hollanda ise kendi iç birliğini sağladıktan sonra (Union of Utrecht) özellikle dünyanın
küreselliğini düz haritalara taşıyarak (Merkator Projeksiyonu) seyir kolaylığı
2
George Modelski, Long Cycles in World Politics, Seattle ve Londra, University of Washington Press,
1987, s. 72-73.
3
Bir geminin, gerekli ikmal maddeleri ve yakıtı bünyesinden kullanarak karaya tekrar çıkma veya
lojistik desteğe ihtiyacı olmaksızın denizde kalma süresidir.