II. İLERİ TEKNOLOJİLER ÇALIŞTAYI (İTÇ 2011) - Bilgesam

453
Diğer yandan, mikroalaşımlı dövme çeliklerinin direkt dövme sonrası ısıl işlemsiz
halde kullanıldıkları düşünülürse nihai mikroyapı çok büyük önem kazanır. Malzemenin
sıcak deformasyon koşulları altında akma davranışının karakterize edilmesi,
üretilen parçanın özelliklerinin optimizasyonu ve kontrolü açısından gereklidir [10-
12]. Yüksek sıcaklıkta deformasyon sırasında yeniden kristallenme mikroalaşım
elementleri Ti, Nb ve V tarafından engellenebilmektedir. Ti ve V çökeltileri ile
etkili olurlarken [12,13], Nb hem çökelti hem matrikste çözünmüş halde yeniden
kristallenmeyi önler [14,15]. Bu nedenle, sıcak deformasyon sırasındaki gerinme
katkılı çökelti oluşumu ve yeniden kristallenme öne çıkmaktadır. Bu çalışmada,
0.34%C-0.045%Nb-0.019%Ti-0.037%V deneysel çeliğinde sıcak basma testleri
yapılarak gerinme katkılı çökelti oluşumu incelenmiştir.
2. Deneysel Çalışma
Çalışmada kullanılan deneysel çeliğin kimyasal bileşimi Tablo 1’de verilmiştir.
Sıcak basma deneyi için silindirik 10 mm çapında ve 15 mm yüksekliğinde numuneler
hazırlanmıştır. Sıcak deformasyon sırasında numune ile çene arasındaki sürtünmeyi
azalmak için, numunelerin her iki basma yüzeyinde 0.1 mm derinliğinde
MoS yağlayıcı doldurulabilen cepler oluşturulmuştur.
Tablo 1. Deneysel çeliğe ait kimyasal bileşim (Kütle-%).
C Si Mn P S Cr Ni Al Cu Nb Ti V
0,34 0,66 1,14 0,010 0,020 0,149 0,024 0,018 0,019 0,045 0,019 0,037 141
N,
ppm
Statik yeniden kristallenme ve gerinme katkılı çökelti oluşumunu belirlemek için
bilgisayar kontrollü sıcak basma deney düzeneğinde iki vuruşlu basma testi yapılmıştır.
Sıcak basma deneyi için numuneler vakum altında 1250 ºC’ye 10 K/sn hızla
ısıtılıp bu sıcaklıkta 400 sn östenitlenmiştir (Şekil 3). Numuneler östenitlemeden
sonra 5 K/sn hızla T1 deformasyon sıcaklığına (875-1100 ºC) soğutulmuş ve sıcaklığın
tüm numune hacminde dengeye ulaşması için 30 sn beklenmiştir. Bu sıcaklıklarda
10 sn -1 deformasyon hızında 0.35 öngerilme uygulanmış, bu öngerilmeyi 1-
10.000 sn’lik bekleme sonrasında 0.35’lik ikinci gerinme takip etmiştir. Bu ikinci
gerinmeden elde edilen sonuç numunenin statik yumuşamasını vermektedir. Deneyler
sırasında koruyucu gaz Ar ve soğutma gazı N2 kullanılmıştır.