II. İLERİ TEKNOLOJİLER ÇALIŞTAYI (İTÇ 2011) - Bilgesam

384
Sınırları kapsam tanımı aşamasında belirlenmiş veriler, envanter analizi aşamasında
toplanır. Bu aşamanın amacı ürünün tüm yaşam döngüsündeki enerji gereksinimini,
malzeme akışını, salınımları ve atıklarını sayısal olarak belirlemektir. Envanter
analizindeki ilk adım sistemin veya operasyonların girdi ve çıktılarını gösteren
detaylı bir üretim akış şemasının çizilmesidir. Bunun için önce ürün ağacı incelenerek
üretilecek parçada kullanılacak malzemelerin cinsi ve ağırlığının bulunduğu bir
liste çıkarılır ve parçanın üretim operasyonları belirlenir. İkinci adım veri toplanmasıdır.
Öncelikle verinin toplanacağı kaynaklar ve veri tipleri YDD’nin amaç ve
kapsam tanımı aşamasına göre belirlenir. Veriler metre ve sayaçlardan, donanım
kayıtlarından, laboratuvar test sonuçlarından, dokümanlardan (örneğin, kitaplar,
bilimsel dergiler, raporlar), mühendislik hesaplamalarından veya YDD için geliştirilmiş
ticari yazılımların (örneğin, Simapro, GABİ) veri tabanlarından toplanabilir.
Verilerin bulunmadığı ya da toplanmasının zor olduğu yerlerde amaç ve kapsam
tanımı aşamasıyla uyumlu varsayımlar yapılabilir. Birden fazla sisteme ya da operasyona
hizmet eden veri kaynakları için, enerji tüketimi, salınımlar ve atık oluşumu
gibi veriler paylaştırma prosedürleri kullanılarak incelenen ürünle ilişkilendirilir.
ISO [5] gereken veriyi elde edebilmek için proseslerin alt proseslere bölünerek
paylaşım prosedürlerinin kullanılmamasını önermektedir. Eğer paylaşımdan kaçınmak
mümkün değilse, çevresel veri ürünün fiziksel özelliklerine göre paylaştırılmalıdır.
Genel olarak kullanılan fiziksel özellik parçanın kütlesidir. Envanter analizinin
son adımı ise tüketilen enerjinin, kullanılan malzemenin, yapılan salınımların ve
oluşan atıkların miktarlarını içeren liste ve şekiller kullanılarak toplanan verilerin
sunulmasıdır.
Etki değerlendirmesi aşamasının amacı, envanter analizi aşamasında belirlenen
malzeme kullanımı, enerji tüketimi, salınım ve atık etkilerinin belirlenen etki kategorileri
için hesaplanmasıdır. Envanter analizi 5 adımda incelenebilir [6]. Birinci
adım etki kategorilerinin seçilmesidir (örneğin, iklim değişikliği, asidifikasyon,
ötrofikasyon, vb.). Etki kategorilerinin seçimiyle YDD çalışması yapılan ürün için
etkilerin inceleneceği alanlar belirlenir. Bu adım envanter analizi aşamasını yönlendirmesi
nedeniyle, amaç ve kapsam tanımı aşamasında gerçekleştirilmelidir. İkinci
adım sınıflandırmadır. Bu adımda envanter analizi aşamasında toplanan veriler
ilgili etki kategorilerine atanır. Üçüncü adım olan karakterizasyon adımında her bir
etki kategorisi altında sınıflandırılmış envanter verilerinin neden olduğu çevresel
etki hesaplanır. Bir etki kategorisinde sınıflandırılmış birden fazla envanter verisi
olabilir. Bu durumda çevresel etki puanı, etki kategorisi altındaki bu verileri aynı
birime çevirerek hesaplanmalıdır. Bu, karakterizasyon çarpanı kullanılarak farklı
verileri eşdeğer bir sonuçta toplayarak yapılır (örneğin, küresel ısınma etkisini hesaplamak
için tüm sera gazı salınımları uygun karakterizasyon çarpanları kullanılarak
CO2 eşdeğerlerine çevrilir.). Belirli bir etki kategorisi için etki puanı aşağıdaki
şekilde hesaplanır [7]:
(1)