II. İLERİ TEKNOLOJİLER ÇALIŞTAYI (İTÇ 2011) - Bilgesam

564
Benzeri nitelikteki bir başka prensip ise “kapatmama” 26 prensibidir. Özellikle kıta
sahanlığı genişliğinin tespitinde mesafe unsurunun kabul edilmesiyle birlikte, sınırlandırma
çizgisinin, her ülkeye, kıyılarına yakın alanları bırakmasını, yani kıyılarının
önünü kapatmamasını sağlaması gerektiği kabul edilmiştir. 27
Fakat, yine de belirtmek gerekir ki, hem oransallık hem de kapatmama prensipleri
mutlak bir biçimde uygulanmamaktadır. Zira, sınırlandırma çizgisi, sadece anakara
kıyı uzunluklarını tam olarak yansıtan bir çizgi olsaydı, diğer ilgili faktörlere bir rol
tanınmamış olacak ve hakkaniyet sağlanamamış olacaktı. Öte yandan, bir anakaranın
deniz çıkışını ne pahasına olursa olsun kapatmamaya çalışmak, belki de bölgenin
daha önemli bir faktörüne hakkaniyet açısından gereken değerin verilmemesine
yol açabilecektir. Bu nedenlerle, bu iki prensibi, adalar da dahil olmak üzere, ilgili
faktörlere ne dereceye kadar etki tanınacağını “genel olarak” belirleyen prensipler
olarak değerlendirmek gerekir. 28
Son olarak, doğal gaz ve hidrokarbon potansiyeli yüksek olduğu değerlendirilen
Doğu Akdeniz'de, Kıbrıs Adası’nın kendisi uyuşmazlık konusu iken GKRY’nin,
Kıbrıs Adası'nın tümünü temsil etme savıyla günümüze kadar Doğu Akdeniz'de
henüz belirlenmemiş kıta sahanlığını ve Münhasır Ekonomik Bölgeyi sahiplenmeye
yönelik olarak (M.E.B.’ne ilişkin anlaşma yaptığı Mısır ve Lübnan’ın haklarını
da erozyona uğratarak 29 ) yapmış olduğu diplomatik ve uluslararası hukuka aykırı
26
“Kapatmama” kavramı, yargı kararlarında kullanılan “non-encroachment” kavramının Türkçe karşılığı
olarak kullanılmıştır. Her ne kadar kapatmama kavramı non-encroachment kavramının Türkçe sözlük
karşılığı değilse de, sınırlandırma hukuku çerçevesinde ifade ettiği anlam açısından kapatmama kavramı
uygun bir karşılık olarak kabul edilmelidir.
27
www.icj-cij.org, 23 Haziran 2007, “U.A.D. ABD - Kanada Davası Kararı”, “U.A.D. Fransa - Kanada
Davası Kararı”.
28
Yücel ACER, “Doğu Akdeniz’de Deniz Alanlarının Sınırlandırılması ve Türkiye”, Dz.K.K.lığı Deniz
Hukuku Sempozyumu, Ankara, 21-22 Haziran 2004, ss.3-7.
29
Deniz Yetki Alanlarının sınırlarını belirmek üzere uluslararası uygulamada; Hakkaniyet, Eşit Uzaklık,
Oransallık, Coğrafyanın Üstünlüğü, Kapatmama (non-encroachment), Özel Koşullar, Beşeri Koşullar
gibi genel prensipler ve bu prensiplerin birbirleriyle kombinasyonunun kullanılması gerektiği önceki
bölümde açıklanmıştı. Bir ülkenin ana karası ile bütünlük arz eden deniz alanının diğer bir ülkeye ait
deniz yetki alanı ile kısıtlanmasının hakkaniyet prensibine aykırı olduğu U.A.D.'nın Kanada-Fransa
Davası kararında vurgulanmıştır. Bu kapsamda, Kanada-Fransa davasında mahkeme, Kanada sahillerine
yakın Fransız adalarına güneybatı yönünde uzanacak bir deniz alanı vermemiştir. Gerekçe olarak da bu
durumun, Kanada kıyılarının deniz alanlarını keseceğini (cut-off) göstermiştir. Uluslararası Hukuk,
adalara Kıta Sahanlığına sahip olma hakkını açıkça tanımaktadır; ancak iddiaların aksine bu durum,
adaların sınırlandırma esnasında ana kara ülkeleri ile aynı statüde oldukları manasına gelmemektedir.
Sonuçta adalar; coğrafi konumları, ekonomik ve sosyal nitelikleri gibi faktörler çerçevesinde sınırlandırma
çizgisini ya hiç etkilememekte ya da sınırlı bir biçimde etkilemektedirler. Kendi ülkesinin kıyılarına
yakın adaların rolü ile ilgili örneği, Tunus-Libya davasında Tunus'un Kerkennah Adaları oluşturmuştur.
Mahkeme bu adalara yarım etki (half-effect) tanımış, bölgedeki diğer unsurların daha önemli
olduğunu belirterek Jerba Adası'nı ise tümden ihmal etmiştir. Gine-Gine Bissau davasında Mahkeme,
kıyı uzunlukları belirgin şekilde farklı olmayan, kıyı coğrafyası benzer olan iki taraf arasındaki sınırlandırmada,
bu tür adaların sınırı önemli bir derecede etkilememesi gerektiğini belirtmiştir. Hakem Mahkemesi,
Alcatraz Adalarının kuzey kesimlerine doğru bu adalara, 12 millik kara sularının ötesinde hiç Kıta
Sahanlığı veya MEB vermemiştir.