Fiatal Szlavisták Budapesti Nemzetközi Konferenciája I.

Juliana Jovičić
Filozofski Fakultet, Novi Sad, Srbija
julianajovicic@yahoo.de
Naslov rada: Ponovno preispitivanje doprinosa Tereze Albertine Luize fon
Jakob-Robinson (Talfj, 1797-1870) i Vilhelmine Karadžić-Vukmanović
(Mina, 1828-1894) slovenskoj i srpskoj književnosti i kulturi
ABSTRACT: In this paper I would like to point out contributions of Therese Albertine Luise von Jakob-Robinson (Talvj, 1797-1870) and Wilhelmine Karadzic-
Vukmanovic (Mina, 1828-1894) to Slavic and Serbian literature and culture taking in account intercultural and gender aspects of their work. I comparatively
researched about this two women writers, pointing out what was new and original in their work, but same time was not enough valued in their time and even
today. The corpuses of data for the analysis are private letters (total of 40) of Talvj and Mina. I apply method of critical discourse analysis from the
perspective of gender studies, and conclude that their influence and contribution was more significant then it was acknowledged by scientists in the past and
today.
Keywords: intercultural and gender aspects, private correspondence, critical discourse analysis, 19 th century, translation, Diaspora
101
Istraživanja doprinosa spisateljica 19. veka razvoju međukulturnih odnosa tek je u povoju u Srbiji. Pojedinačno je o
spisateljicama i pisano, ali manje komparativno. Stoga sam u svojoj magistarskoj tezi Interkulturni i rodni pristup nemačkoj i
srpskoj književnosti 19 veka: doprinosi književnica Tereze Albertine Luizu fon Jakob-Robinson (Talvj, 1797-1870) i Vilhelmine
Karadžić-Vukmanović (Mina, 1828-1894) (Jovičić 2011) komparativno obradila ove dve spisateljice sa stanovišta doprinosa
izgrađivanju međukulturnih veza, ukazavši na taj način na to šta su one donele novog, a da nije dovoljno vrednovano ni u
njihovo vreme, niti nakon toga do danas. Zajedničko im je da su se afirmisale upravo u posredničkim književnim doprinosima
– u prevođenju sa jednog jezika (iz jedne kulture) u drugu, a obe na primeru srpskih narodnih pesama.
Za ovo istraživanje sam koristila druge podatke koji nisu iz njihovih dela, već sam se poslužila njihovom privatnom
korespondencijom, dakle novim, neistraženim empirijskim materijalom. Taj materijal sam interpretirala koristeći dostignuća
teorija interdisciplinarnih rodnih studija i analize diskursa (Svenka Savić 1993). Metod analize je kombinacija metoda iz rodnih
studija (dekonstrukcije teksta) i analize sadržaja korišćen u analizi diskursa. Privatno pismo je poseban diskursni žanr u kojem
postoje određena pravila i koji ima karakteristične delove (Svenka Savić 1995).
Korpus empirijskih podataka predstavljaju biogrami (životopisi) svake spisateljice sačinjeni za ovu analizu iz različitih
istorijskih podataka, a posebno iz privatne prepiske, i privatna prepiska (20 pisama za svaku spisateljicu, ukupno 40) sa
osobama iz porodice, prijateljima ili saradnicima u nauci o književnosti i jeziku. U analizi sadržaja pisama koristim se
podacima iz biograma kako bih mogla bolje da razumem međuzavisnost interkulturne i rodne komponente u životu i radu obeju
spisateljica.
Cilj rada je da pokažem vidljivost Tereze i Mine u književnosti 19. veka i kulturama svoga vremena u Nemačkoj/Austriji i
Srbiji. Takođe ukazujem na njihovu značajnu ulogu koju su imale za ulazak književnosti jedne male slovenske nacije, srpske
književnosti, u evropsko kulutrno nasleđe. Istovremeno ukazujem na razloge zbog kojih one nisu bile do sada dovoljno
vrednovane u svojim doprinosima interkulturnim nemačko-srpskim vezama. U ovom članku dajem rezultate i zaključke svog
naučno-istraživačkog rada koje sam iznela u svojoj magistarskoj tezi (Jovičić 2011).
Kako bi se otkrili mehanizmi njihovog uspeha, potreban je kratak osvrt na život i rad ove dve književnice. Obe su koristile
posebne veštine, znanje i prednosti koje su imale kao pripadnice posebne društvene kategorije - obe su bile pripadnice dijaspora
tj. manjina.
Tereza je rođena 1797. godine u Haleu, Nemačka. Provela je 44 godine svog života van svoje domovine u Rusiji i Americi.
Naučila je ruski jezik i sticala znanja o slovenskoj kulturi. 1870. godine umire u Nemačkoj, gde je sa prekidima živela 33
godine. Mina je rođena 1828. godine u Beču u Austro-Ugarskoj Monarhiji. Kao dete slavnog Vuka Stefanovića Karadžića bila
je pripadnica srpske dijaspore, a po majci Austrijanka. Mina je skoro ceo svoj život provela u Beču i govorila nemački, ali je
naučila i srpski jezik i često posećivala Srbiju. Bila je udata za srpskog naučnika i sa njim je živela neko vreme u Beogradu.
Iz ovih podataka vidimo da su Tereza i Mina živele i radile na različitim mestima i u različitim kulturnim kontekstima. Obe
su naučile slovenske jezike i imale svoje društvene mreže i kontakte sa pojedincima iz Nemačke i slovenske/srpske kulture.
Koristile su svoj specifičan položaj kako bi prevodeći i pišući postale značajne interkulturalne medijatorke. Obe žene su
pripadale dijasporama. Tereza nemačkoj dijaspori u Rusiji i Americi, a Mina srpskoj dijaspori u Austriji.
One stoga pripadaju grupi ljudi koja je okarakterisana transnacionalizmom. To su ljudi koji konstantno žive na dva ili više
mesta, govore dva ili više jezika, imaju svoje društvene mreže i komunikaciju u oba smera (Brockhaus Enzyklopädie 2006:
676). Steven Vertovec (1999: 4) ističe da transnacionalizam označava posebno stanje svesti - „dijasporska svest“, koja
podrazumeva da se neka osoba idenfikuje sa dve ili više kultura.