Fiatal Szlavisták Budapesti Nemzetközi Konferenciája I.

96
jednak– od sowieckiej agencji, TASS (Tielegrafnoje Agientstwo Sowietskogo Sojuza - centralna agencja prasowa ZSRR).
Artykuły powstające na bazie informacji PAP najczęściej są krótkie, najczęściej dotyczą zamieszek i incydentów. W tych
latach już wszystkie dzienniki mają korespondenta w Polsce, choc stałego korespondenta ma tylko MTI (Szabolcs Szilágyi) i
„Népszabadság”, który był gazetą partyjną; ale korespondenci przebywali głównie w Warszawie. Korespondentami
„Népszava” byli: István Kelemen, Zsolt Zsebesi i Iván Scipiades, ci od „Népszabadság” to: Éva Terényi i Gábor Miklós. Nigdy
nie dowiemy się, kto jest korespondentem „Magyar Nemzet”, tam zawsze spotykamy się tylko ze sformułowaniem „ donosi
nasz korespondent z Polski”. Mimo, że są węgierscy korespondenci w Polsce, dość rzadko znajdujemy w prasie subiektywne
artykuły. W większości artykułów opisuje się tylko suche fakty, i oczywiście opinię władzy, słowa propagandy, co
najprawdopodobniej jest wynikiem działalności cenzury. W „Népszabadság” dość często są publikowane reportaże,
komentarze korespondenta, ale te oczywiście zawsze są w zgodzie z opinią władzy polskiej, oficjalnej polskiej propagandy.
Oczywiście, celem takich reportaży jest pokazanie węgierskim czytelnikom, jak niebezpieczne jest działanie Solidarności,
działań „sił kontrrewolucyjnych”, i ukazanie Solidarność w fałszywym, złym świetle. Widać więc, że te „komentarze” to nie są
prawdziwymi komentarzami, bo czytamy w nich słowa oficjalnej propagandy i władzy polskiej, jako opinię korespondenta
(ale oczywiście są takie przypadki kiedy opinia korespondenta zgadza się z opinią władzy, oczywiście istnieli tacy
korespondenci którzy w tym samym czasie byli „dobrymi kadrami” też). W „Népszava” także pojawiają się czasami podobne
reportaże, ale nie jest to częste i o ich stylu można powiedzieć to samo, co o stylu reportaży znajdujących się w
„Népszabadság”. Czasami można znaleźć przykłady, że powoływano się na artykuły, które pojawiały się w innych,
zagranicznych gazetach. Ale te gazety to najczęściej prasa polska (Trybuna Ludu, Życie Warszawy, Żołnierz Wolności,
Rzeczpospolita), albo sowiecka (Pravda). Kiedy wprowadzono stan wojenny, w węgierskich dziennikach też cytowało się
artykuły pojawiające się w gazetach krajów zaprzyjaźnionych, ich opinie na temat wydarzeń bieżących w Polsce. Ale na gazety
„zachodnie” nigdy się nie powoływano.
O stylu tych dzienników, tych artykułów, możemy powiedzieć, że między dziennikami węgierskimi nie ma wielkich różnic;
powodem tego – najprawdopodobniej – też jest cenzura. Ale czasami, głównie kiedy pisze się o zamieszkach, incydentach, są
widzialne różnice stylistyczne. Kiedy pisano o tych wydarzeniach, w „Magyar Nemzet” mówiło się „tylko” o faktach, a w
„Népszava”, i głównie w „Népszabadság” zawsze używano takich określeń, takich wyrazów, które już wręcz oceniają
Solidarność i „grupy kontrrewolucyjne”; w artykułach wyraża się „swoją” opinię. Największą różnicę znajdujemy w tytułach
artykułów: w „Magyar Nemzet” zwykle są tytuły dość neutralne, takie jak „Rokowania w Sejmie” (A Szolidaritás
állásfoglalása, Magyar Nemzet, Népszava, 13.08.1981.) albo „Przemówienie Jaruzelskiego”, itd; te same artykuły w
„Népszava” i w „Népszabadság” pojawiają się pod takimi tytułami, jak na przykład „Nie będzie porozumienia z siłami
kontrrewolucyjnymi” (A társadalmi feszültségekért a Szolidaritás a felelős, Népszabadság, 13.08.1981.); co było wyrwaniem z
przemówienia jakiegoś emocjonlanie silnie nacechowanego zdania. Ciekawe jest również to, że po rozwiązaniu Solidarności
nadal używano zawsze wyrazu „Solidarność”, a nie „była Solidarność”, „Solidarność rozwiązana”, albo „Solidarność
podziemna”, ale kiedy na przykład Reagen lub jakiś zachodni polityk mówi „Solidarność”, wtedy polscy politycy natychmiast
korygują, że Solidarności już nie ma.
Porównując trzy „okresy” tych trzech lat, czyli od lata 1980 r. do wprowadzenia stanu wojennego, stan wojenny i okres od
zniesienia stanu wojennego do końca 1983 r., można powiedzieć, że wielkich różnic między nimi nie ma. Największą różnicę
można zaobserwować w ilości artykułów, przed stanem wojennym znacznie więcej było artykułów dotyczących Polski, niż w
czasie stanu wojennego albo po stanie wojennym. Powodem tego mogło być to, że wtedy, czyli przed 13 grudnia 1981 r.,
codzienne były strajki, zamieszki, rokowania, sytuacja była bardzo napięta, i o tym mogli pisać codziennie. Druga różnica
między „okresami” jest w stylu pisania. Nie jest to wielka różnica, ale widać, że po wprowadzeniu stanu wojennego pisało się
ostrzej o Solidarności, częściej się ją krytykowało, częściej pojawiały się reportaże, wywiady, artykuły raczej subiektywne. Na
styl tych gazet miały również wielki wpływ władza i partia, które „nieomylnie kierują krajem i – między innymi – prasą też”
(Kókay, Buzinkay, Murányi, 2001; 244.), . Oczywiście dziennikom (które są zależne od polityki) raczej dyktowano co mogą
pisać, i jak mogą pisać, w ich przypadku cenzura działała mocniej. Ze strony władzy to jest logiczne, bo chciała formować
opinię publiczną zgodnie ze swoją wolą, i do tego jej najważniejszymi środkami wpływu na publikę były gazety. To może być
powodem również tego, że w dziennikach obok artykułów zajmujących się z wydarzeniami aktualnymi w „Népszava” i w
„Népszabadság” dość często pojawiają się takie artykuły, z których możemy poznać opinię dziennikarza o pewnej sprawie; ale
oczywiście to nie jest opinia dziennikarza, tylko opinia władzy, partii. Jasne, że te artykuły, w których pisano tylko o
wydarzeniach, także zawierają jakąś opinię, tylko nie było to wyrażone bezpośrednio, ale poprzez styl, dobór używanego
słownictwa. Wiemy, że redaktorzy naczelni co miesiąc musieli stawiać się na naradzie w centrum partii, gdzie oceniano ich
działalność i oświadczano „pragnienia władzy państwowej” (Kókay, Buzinkay, Murányi, 2001; 245.); więc jeśliby nawet
chcieli, nie mogli inaczej pisać. Ale oczywiście styl tych artykułów zależy od osoby korespondenta, bo mimo, że tym
dziennikarzom praktycznie dyktowano co mogą napisać, nieliczni pisali ostro, i próbowali ukazać prawdę.
Najdziwniejsze jest to, że o wprowadzeniu stanu wojennego pisano praktycznie bez żadnej przesłanki, jakby to było
naturalne. 15 grudnia wszystkie węgierskie dzienniki informowały czytelników o tym, że w Polsce wszedł w życie stan
wojenny; oczywiście wszyscy używali sformułowania „stan wyjątkowy” (Fontos intézkedések a lengyel szükségállapot életbe
lépése után, Magyar Nemzet, Népszava 15.12.1981. Szükségállapot Lengyelországban, Népszabadság, 15.12.1981.).
W artykułach wcześniej publikowanych w tych gazetach można znaleźć „znaki” tego, że władza polska przygotowywała się
na jakiś radykalny krok. Na przykład kilka razy pisano o tym, że sformułowano operatywne grupy wojskowe albo o
ćwiczeniach wojskowych Układu Warszawskiego w Polsce (Sojuz-81).
Konkludując można powiedzieć, że ówczesna węgierska prasa oficjalna dość szczegółowo zajmowała się Solidarnością i
wydarzeniami polskimi tych lat. Równie dużo można przeczytać o pomniejszych sprawach dotyczących Polski jak o tych
najważniejszych. Dlatego, że wciąż chciano pokazać Solidarność w złym, fałszywym świetle, i wyraz ten praktycznie był
synonymem sił kontrrewolucyjnych, a w tym samym czasie Jaruzelski i cała władza polska stała na piedestale, nie jest tak
bardzo dziwne, że na Węgrzech myślano, że Solidarność jest odpowiedzialna za to, że Polska znalazła się w tak trudnej