Fiatal Szlavisták Budapesti Nemzetközi Konferenciája I.

Развитокот и напредокот на германската култура во се поголем опсег, се гледа во следниве лексеми: kredenec,
štender, pult, klajderštok, hoklica(бав.-авт. Hockerl столче), vaškastan, ajskastan, nohkasla, nokšir, rašpetl Reisebett,
ligeštul, šaukeštul, ram(ka), perzer, foranga/firanga (Vorhang завеса), vandl (Wanne корито,када), сев.хрв. lajt (авт.
герм. Lait буре, бочва ), ganteri (греда под бурето), piksla (Büchse конзерва,тегла) doza, vazna, beštek, portfiš
(Bartwisch метла), štrik, štranga, modlica инт.
Со усовршување на техниката и направите за потпалување и осветлување, нормално се појавуваат и нови термини,
кои постепено ги засенувале старите: срхр. lampa, laterna (Laterne улична светилка), cilinder, šnajcar (Lichtputzschere
запалка), cindalica, luster, šalter, štekontakt итн.
Во малку подруг контекст, но сепак интересно е да се наведат и поимите: срхр. veker (Weckuhr,Wecker будлник) i
muštikla (Mundstück чибук) и др.
Терминолигијата за домаќинство и ден денес е можеби една од најфреквентните „позајмени“ во секојдневието на
српскиот, хрватскиот, македонскиот и останатите јужни словенски јазици, кои биле под непосредно влијание.
10. Земјоделство и сточарство
Областа оклу границата, претежно била од рурален карактер, т.е. од села со селско население. Според ова, за прв
пат се вдомиле термините paor, (од Bauer селанец), а областа која ја населувале paorija. Северно од течението на Дунав
и Сава, целиот имот на селанецот се нарекувал grunt (од 17 век). Од 18 век познат е пак називот majer/marov (Meierhot
имот со фарма); срхр. želer, žiljer (Siedler доселеник). Најчестата градинрска култура и незаменлив дел од исхранана
на секое домаќинство одамна бил компирот – krumpir (дијал. Grundbirne).
Машината за прочистување на житарици се нарекува хрв.дијал. pajtl (Beutelmühle), оттука глаголот pajtlati
(чистење), traglje (герм.дијал. tragl позајмува), а foršpan доаѓа од Vorspann (овде одвод, канал).
Од градинарството се најпознати термините: срхр. pelcovati (авт.-бав..pelzen калеми) и како украсно растение
pušpan (Buchsbaum зеленика). Влијанието на нововисокогерманскиот на словенската терминологија на подрачјето на
виновата лоза се забележува токму во преземањето на самите називи на сорти вино: bermet од 18 век (Wermut вермут
и во м.ј.), срхр. šiler, rizling, хрв. moslavec (Moselwein), auspurg, gutedl; потоа технолошките поими šelizirati и vizir
(Vizierstab).
Од подоцнежен перидот потекнуваат називите за раси на коњи и говеда: lipicaner, fuksa švajcer (раса на говедо по
потекло од Швајцарија); како и поимите од доменот на одгледувањето: хрв. štriglati (striеgeln тимари) и štraja (Streu
слама).
Од расите на живина како германски заемки во хрватскиот ги има се уште: rinkač (Ringeltaube голуб), perlinčica
(Perlhuhn фазан), а во Србија roler (канаринец од областа Харц) итн.
Од расите на кучиња ги има добро познатите и омилените, како и ширум светот: bernardinac, pudla, špic,
pinč/pinčika, dakl, šnaucer, rotweiller, bokser, hund итн.
11. Образование
Од терминологијата на образованието, токму најраспространетите поими посебно во високото образование, се
германски заемки навлезени од посовремениот период на германскиот јазик: срп. univerz(s)itet, додека во Хрватска
нормирана е соодветната калка sveučilište, па fakultet, rektor, dekan, docent, asistent, student, suplent, maturant,
ferije, lektire, pauza, diktirati, citirati, kopirati, drukati и др. Од училишниот прибор се познати: plajbas, преку унг.
plajbasz од герм. Bleiweiss молив, од 18 век), lenjir, blok, rajsbret, rajsnegel rajsfeder инт.
11. Лекарство
88
Од медицината во нвгерм. период најпрво и најмногу навлегле називите за болестите: хрв. čankir, а срхр. triper
(Schanker), boginje (Pocken сипаници), grinta (Grind краста, 17 век), firciger (вид на осип), fras/vras (гној), bront/pront
(Brand силен сврбеж или осип), мuntvolj (Mundfaüle афти, оток во устата), platfus (Plattfuß дустабанлија). Потоа
pelcovati (овде вакцинира), fušer, špitalj, итн.
Од лекарствата се забележани: flaštar (Pflaster, од 18 век, šmir (намачкува), хрв.дијал. štop (Taub глув), vata,
šatboser, kimlovo ulje (Kümmelöl), šatboser (Scheidewasser, 18 век), granagl (Krähenauglein), štula или štelcne (Stolle
вештачка нога).
Во современиот период на германскиот јазик се јавува повеќе како посредник, во срхр., имено се јавуваат заемки од
романско-грчко потекло: rendgen, kajzeršnit, па следат diјagnoza, internista, oshiater, hirurg, recept, oprerisati, apces,
rekonvalescent, sanitet, flaster, hanzaplast, diјabetičar инт.
Од приложеново може да се увиди дека германската лексика е длабоко вкоренета и опстојува во денешниот
српскиот и хрватскиот јазик, и тоа на едно неиспрекинато синхронско-дијахрониско рамниште во континуумот
лексика-семантика.