PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

thì hành động của chúng ta sẽ thiếu giá trị đạo đức. Kant cho rằng điều này
đúng không chỉ đối với tư lợi mà còn với bất kỳ nỗ lực nào để đáp ứng mong
muốn, ham muốn, ý thích và khát khao của chúng ta. Kant đối lập những
“động cơ có tính xu hướng” như thế với động cơ nghĩa vụ. Và ông nhấn
mạnh chỉ những hành động vì động cơ nghĩa vụ mới có giá trị đạo đức.
Người bán bàng tính toán và Better
Business Bureau
Kant đưa ra một số ví dụ để phân biệt giữa nghĩa vụ và xu hướng. Ví dụ đầu
tiên là người bán hàng khôn ngoan. Một khách hàng ít kinh nghiệm, chẳng
hạn một đứa trẻ, đến cửa hàng tạp hóa mua một ổ bánh mì. Người bán hàng
có thể tính tiền ổ bánh mì cao hơn giá bình thường và đứa trẻ sẽ không biết.
Nhưng người bán hàng nhận thức được nếu mọi người biết mình bắt chẹt
đứa trẻ theo cách này thì cửa hàng tạp hóa sẽ ế khách. Vì thế, ông quyết định
bán ổ bánh mì với mức giá bình thường mà không tăng giá. Vì thế ông bán
hàng làm việc đúng, nhưng vì nguyên nhân sai. Nguyên nhân duy nhất ông
giao dịch trung thực với đứa trẻ là bảo vệ danh tiếng của mình. Người bán
hàng hành động trung thực vì lợi ích cá nhân, và hành động này không có giá
trị đạo đức.
Một ví dụ của thời hiện đại tương tự ví dụ người bán hàng khôn ngoan của
Kant là chiến dịch tuyển dụng của Better Business Bureau (BBB) ở New
York. Để tìm kiếm các thành viên mới, đôi khi BBB đăng một quảng cáo
trọn một trang trên tờ New York Times với tiêu đề “Trung thực là chính sách
tốt nhất. Và cũng có lợi nhất”. Dòng quảng cáo hé lộ ngay động cơ công ty
đòi hỏi.
Trung thực. Nó cũng quan trọng như bất kỳ tài sản nào khác. Vì một doanh
nghiệp giao dịch trung thực, minh bạch, và hợp lý không thể không phát đạt.
Đến với Better Business Bureau để cùng hướng tới mục tiêu này. Hãy cùng
tham gia với chúng tôi. Và hưởng lợi từ mục tiêu đó.
Kant sẽ không lên án Better Business Bureau: cổ vũ kinh doanh trung thực là
điều đáng khen ngợi. Nhưng có một sự khác biệt đạo đức rất quan trọng giữa
sự trung thực vì lợi ích của trung thực và trung thực vì lợi ích của doanh
nghiệp. Trung thực kiểu thứ nhất là lập trường nguyên tắc, trong khi kiểu thứ
hai là lập trường khôn ngoan. Kant cho rằng chỉ lập trường nguyên tắc mới
phù hợp với động cơ nghĩa vụ - động cơ duy nhất tạo nên giá trị đạo đức của
hành động.