PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

chúng ta có thể xác định hàng hóa nào tạo ra việc làm cho người Mỹ. Đó có
phải là lý do tốt để mua không? Tại sao chúng ta muốn tạo ra nhiều việc làm
cho người lao động Mỹ hơn so với người lao động Nhật Bản, Ấn Độ hay
Trung Quốc?
Đầu năm 2009, Quốc hội Mỹ thông qua và Tổng thống Obama ký ban hành
gói kích thích kinh tế trị giá 787 tỷ đô la. Luật yêu cầu các công trình công
được tài trợ bởi đạo luật này - đường sá, cầu cống, trường học và các công
thự phải sử dụng sắt thép của Mỹ. “Sẽ hợp lý nếu mỗi khi có thể, chúng ta cố
gắng kích thích nền kinh tế của mình, chứ không phải nền kinh tế của các
nước khác” - đó là giải thích của Thượng nghị sĩ B.yron Dorgan, người bảo
vệ chiến dịch “Người Mỹ dùng hàng Mỹ”. Người phản đối chiến dịch này sợ
nó sẽ thúc đẩy các quốc gia khác trả đũa đối với hàng hóa Mỹ, làm trầm
trọng thêm tình trạng suy thoái kinh tế và kết cục là làm mất việc làm ở Mỹ.
Nhưng không ai nghi ngờ giả định là mục đích của các gói kích cầu là tạo ra
nhiều việc làm ở trong nước chứ không phải nước ngoài.
Giả định này thật sinh động với thuật ngữ mà các nhà kinh tế bắt đầu sử
dụng để mô tả rủi ro khi khoản chi từ liên bang tạo ra việc làm ở nước ngoài:
Rò rỉ. Một câu chuyện đăng trong Business Week tập trung vào vấn đề rò rỉ:
“Bao nhiêu trong gói kích thích tài chính khổng lồ của Obama sẽ rò rỉ ra
nước ngoài, tạo công ăn việc làm ở Trung Quốc, Đức, hoặc Mexico chứ
không phải ở Hoa Kỳ?”
Tại thời điểm khi người lao động khắp nơi đối mặt với thất nghiệp, thật dễ
hiểu tại sao các nhà hoạch định chính sách Mỹ đặt ưu tiên bảo vệ việc làm
cho người Mỹ. Nhưng từ “rò rỉ” mang chúng ta quay trở lại tình trạng đạo
đức của chủ nghĩa yêu nước. Chỉ trên quan điểm về sự cần thiết, rất khó
tranh luận cho việc giúp đỡ người lao động Mỹ thất nghiệp chứ không phải
lao động người Trung Quốc thất nghiệp. Và rất ít người phản bác lại ý niệm
người Mỹ có nghĩa vụ đặc biệt giúp đỡ đồng bào của mình trong thời kỳ khó
khăn.
Thật khó lý giải nghĩa vụ này trên nền tảng thỏa thuận. Tôi chưa bao giờ
đồng ý giúp công nhân ngành thép ở Indiana hay nông dân ở California. Một
số cho rằng rằng tôi đã ngầm đồng ý. Vì được hưởng lợi từ một hệ thống
phức tạp phụ thuộc lẫn nhau (là nền kinh tế quốc gia), nên tôi có nghĩa vụ có
đi có lại với những người khác tham gia vào nền kinh tế này, mặc dù tôi
không bao giờ gặp họ, và thậm chí tôi không trao đổi hàng hoá, dịch vụ nào
với họ. Nhưng đây chỉ là suy diễn. Nếu cố gắng theo dõi các cuộc trao đổi
kinh tế trong thế giới hiện đại, chúng ta có lẽ sẽ thấy mình phụ thuộc vào