PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

thưởng cho những người xứng đáng đã ăn sâu vào nếp nghĩ, có lẽ tại Hoa Kỳ
còn sâu đậm hơn các xã hội khác. Các chính trị gia không ngừng tuyên bố
rằng những người “làm việc chăm chỉ và chơi đúng luật” xứng đáng được
thăng tiến, và động viên những người thực hiện giấc mơ Mỹ hãy coi thành
công như sự phản ánh các giá trị của mình. Trong hoàn cảnh tốt nhất, niềm
tin này thành một sự may mắn về nhiều mặt. Nhưng sự khăng khăng suy
nghĩ này trở thành một chướng ngại vật để đoàn kết xã hội; càng coi thành
công là của riêng, do chính mình tạo ra, chúng ta càng có ít trách nhiệm với
những người rơi lại phía sau.
Có thể chính niềm tin sắt đá - rằng thành công nên được xem là phần thưởng
cho giá trị - đơn giản chỉ là một sai lầm, một sự huyễn hoặc mà chúng ta nên
cố gắng phá bỏ. Luận điểm của Rawls về tính ngẫu nhiên đạo đức của vận
may khiến cho nó bị ngờ vực nhiều hơn. Tuy nhiên trên khía cạnh chính trị
hay triết học, không thể tách Lập luận về công lý ra khỏi các cuộc tranh luận
về sự xứng đáng một cách dứt khoát như Rawls và Dworkin đề nghị. Hãy để
tôi cố gắng giải thích lý do tại sao.
Trước tiên, công lý thường có khía cạnh tôn vinh. Cuộc tranh luận về công lý
phân phối không chỉ xem ai được gì mà còn xem những phẩm chất, giá trị
nào xứng đáng được vinh danh và tưởng thưởng. Thứ hai, ý tưởng giá trị chỉ
phát sinh khi các tổ chức xã hội xác định được sứ mệnh của mình gặp một
rắc rối: các tổ chức xã hội nổi bật nhất trong các cuộc tranh luận về công lý -
trường học, đại học, ngành nghề, cơ quan chính quyền - không được tự do
xác định sứ mệnh của mình một cách tùy thích. Các tổ chức này được xác
định, ít nhất một phần nào đó, bởi các mục tiêu tốt đẹp khác biệt họ hướng
tới. Trong khi tại bất kỳ thời điểm nào cũng có thể tranh cãi về sứ mệnh của
một trường luật, của quân đội hay của một dàn nhạc, nó lại không phù hợp
với tất cả các trường hợp. Một số mục tiêu tốt đẹp nhất định thích hợp với
các tổ chức xã hội nhất định, và bỏ qua những mục tiêu này khi phân phối có
thể là một kiểu tha hóa.
Ta có thể thấy cách công lý nhập nhằng với tôn vinh bằng cách nhớ lại
trường hợp Hopwood. Giả sử Dworkin đúng khi cho rằng sự xứng đáng về
mặt đạo đức chẳng liên quan gì đến ai trúng tuyển. Dưới đây là bức thư từ
chối của Khoa Luật lẽ ra nên gửi đến Hopwood;
Kính thưa cô Hopwood,
Chúng tôi rất tiếc phải thông báo rằng đơn xin nhập học của cô đã bị từ
chối, xin hãy hiểu rằng chúng tôi không có ý làm cô buồn vì quyết định này.