PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

phối vận hành vì lợi ích của nhóm người nghèo không. Nếu đúng; Letterman
và thẩm phán Judy sẽ được phép hưởng khoản thu nhập của họ. Tuy nhiên,
không thể nói thẩm phán Judy xứng đáng kiếm nhiều gấp trăm lần so với
chánh án Roberts, hoặc Letterman xứng đáng kiếm nhiều gấp bảy trăm lần
giáo viên. Thực tế việc tình cờ sống trong một xã hội trả lương hậu hĩ cho
các ngôi sao truyền hình là sự may mắn của họ, không phải điều họ xứng
đáng.
Những người thành đạt thường bỏ qua các khía cạnh tình cờ này trong thành
công của mình. Ít nhất trên khía cạnh nào đó, nhiều người trong chúng ta
may mắn có các phẩm chất mà xã hội tình cờ coi trọng. Trong xã hội thị
trường, thật đáng giá nếu có tài kinh doanh. Trong xã hội quan liêu, khả
năng kết thân dễ dàng và thuận lợi với cấp trên mới đáng giá. Trong xã hội
dân chủ đại chúng, thật đáng giá nếu ăn ảnh khi xuất hiện trên truyền hình,
và có khả năng nói chuyện ngắn gọn, hấp dẫn. Trong xã hội thích tranh tụng,
rất có ích khi đi học trường luật, có kỹ năng lý luận và diễn giải để có điểm
LSAT cao.
Chúng ta không thể tác động đến việc xã hội của chúng ta tưởng thưởng
những giá trị nào. Giả sử chúng ta - với tài năng của mình - không sống
trong một xã hội công nghệ tiên tiến, ưa tranh tụng như xã hội chúng ta, mà
trong một xã hội săn bắn, một xã hội chiến binh, hay một xã hội tặng thưởng
những phần thưởng cao quý và uy tín nhất cho những người có thể lực tốt
nhất, hoặc sùng đạo nhất. Tài năng cua chúng ta sẽ ra sao? Rõ ràng, chúng sẽ
không đưa chúng ta vươn xa. Và không nghi ngờ gì nữa, một số người sẽ
phát triển những kỹ năng khác. Tuy nhiên, liệu chúng ta có ít xứng đáng hay
thiếu giá trị hơn chúng ta bây giờ không? Câu trả lời của Rawls là không.
Chúng ta có thể nhận được ít hơn, và đúng như thế. Nhưng khi được hưởng
ít hơn, không vì thế mà chúng ta giảm giá trị đi, ít xứng đáng hơn những
người khác. Điều này cũng đúng với những người thiếu vị trí có uy tín trong
xã hội chúng ta, và những người có ít những năng khiếu mà xã hội chúng ta
tình cờ coi trọng.
Vì thế, khi chúng ta được lợi do luật chơi thường cho khả năng vận dụng tài
năng của mình, thì thật sai lầm và ngạo mạn khi cho rằng chúng ta xứng
đáng nhất để sống trong một xã hội đánh giá cao những phẩm chất chúng ta
có dư thừa.
Woody Allen đưa ra điểm tương tự trong bộ phim Stardust Memories. Allen
đóng vai một nhân vật tương tự như chính bản thân ông - một diễn viên hài
nổi tiếng có tên Sandy, gặp gỡ Jerry, bạn hàng xóm hồi bé bây giờ là một tài