PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

lầm khi coi công lý và đạo đức chỉ là vấn đề tối đa hóa hạnh phúc.
Các rắc rối với việc tối đa hóa hạnh phúc
Kant bác bỏ thuyết vị lợi. Ông cho rằng bằng cách xác định quyền dựa trên
những tính toán về điều gì sẽ tạo ra hạnh phúc lớn nhất, chủ nghĩa vị lợi
khiến quyền dễ bị xâm hại. Ngoài ra còn có một vấn đề sâu xa hơn: cố gắng
rút ra nguyên tắc đạo đức từ những ham muốn nhất thời của chúng ta là cách
nghĩ sai lầm về đạo đức. Điều gì đó khiến nhiều người vui thích không hẳn
đã đúng. Thực tế là việc đa số, cho dù thật đông, vô cùng ưa thích một quy
tắc nhất định cũng không làm cho quy tắc này trở nên công bằng, Kant lập
luận đạo đức không thể dựa trên những yếu tố đơn thuần mang tính kinh
nghiệm, chẳng hạn như các mối quan tâm, sở thích, ham muốn, và nhu cầu
nhất thời của con người, ông cho rằng những yếu tố này liên tục biến đổi và
lệ thuộc, vì vậy chúng khó có thể làm cơ sở cho nguyên tắc đạo đức phổ
quát, chẳng hạn như quyền con người phổ quát. Nhưng ý cơ bản hơn của
Kant là việc đặt nguyên tắc đạo đức trên nền tảng các sở thích và ham muốn
- ngay cả ham muốn được hạnh phúc - cũng là sự hiểu lầm đạo đức. Nguyên
tắc về hạnh phúc của thuyết vị lợi “chẳng đóng góp chút nào vào việc xây
dựng đạo đức, vì việc làm cho một người hạnh phúc rất khác với việc làm
người đó tốt đẹp; và việc làm người ấy thận trọng hoặc sắc sảo trong việc
tìm kiếm ưu thế của mình hoàn toàn khác với việc làm người đó có đức
hạnh”.
Đặt cơ sở đạo đức dựa trên mối quan tâm và ham muốn sẽ hủy hoại chân giá
trị của đạo đức. Nó không dạy chúng ta cách phân biệt đúng sai, mà “chỉ là
làm thế nào để tính toán giỏi hơn”.
Nếu ham muốn và nhu cầu không thể đóng vai trò cơ sở đạo đức, vậy có thể
là điều gì?
Một trong những khả năng là Thượng đế. Nhưng đó không phải là câu trả lời
của Kant. Mặc dù theo đạo Cơ đốc, Kant không đặt nền tảng đạo đức trên
một đấng thiêng liêng nào cả. Ông lập luận chúng ta có thể đến được nguyên
tắc tối thượng của đạo đức thông qua việc thực hiện điều mà ông gọi là “lý
trí thực tiễn thuần túy”. Để xem, theo Kant, làm cách nào chúng ta có thể suy
lý ra các quy tắc đạo đức, bây giờ chúng ta hãy cùng khám phá mối quan hệ
chặt chẽ giữa năng lực suy lý và năng lực tự do của chúng ta mà Kant đã
phát hiện ra, Kant cho rằng tất cả mọi người xứng đáng được tôn trọng,
không phải vì chúng ta sở hữu chính mình mà vì chúng ta là những con