PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

giá mà bạn quen trả không phải là thứ bất di bất dịch về mặt đạo đức. Chúng
cũng chẳng đặc biệt hay hợp lý hơn các mức giá khác do hoàn cảnh thị
trường tạo ra, gồm cả hoàn cảnh của cơn bão này.
Sowell lập luận việc tăng giá nước đá, nước đóng chai, chi phí sửa chữa mái
nhà, máy phát điện, và giá thuê phòng trọ đem lại lợi ích là hạn chế người
tiêu dùng sử dụng những thứ đó và tăng động cơ để các nhà cung cấp từ
những nơi xa xôi cung cấp hàng hp>óa và dịch vụ cần thiết nhất sau cơn bão.
Nếu túi nước đá có giá 10 đô la khi dân Florida phải đối mặt với sự cố mất
điện trong cái nắng tháng Tám thì các nhà sản xuất nước đá sẽ thấy thật bõ
công sản xuất và vận chuyển thêm nước đá đến. Sowell giải thích mức giá
này không bất công, đơn giản chúng chỉ phản ánh thỏa thuận giữa người mua
và người bán về giá trị những thứ trao đổi.
Jeff Jacoby - nhà bình luận theo xu hướng kinh tế thị trường - sử dụng những
lý lẽ tương tự chống lại luật giá cắt cổ khi viết trên tờ Boston Globe: “Không
phải giá cắt cổ là mức giá thị trường phải gánh chịu. Chẳng có sự tham lam
hay trắng trợn gì cả. Đó là cách phân bố hàng hóa và dịch vụ trong xã hội tự
do”. Jacoby thừa nhận rằng “giá leo thang gây ra căm giận, đặc biệt khi cuộc
sống mọi người bỗng rơi vào tình trạng khốn quẫn do cơn bão khủng khiếp
gây ra . Nhưng cơn giận dữ của công chúng chẳng thể biện minh cho việc
can thiệp vào thị trường tự do. Bằng cách ưu đãi nhằm thúc đẩy các nhà cung
cấp sản xuất thêm hàng hóa cần thiết, giá cắt cổ là “ưu nhiều hơn khuyết”.
Kết luận của ông là: “Chỉ trích các nhà cung cấp [“kền kền”] cũng không
đẩy nhanh được tốc độ phục hồi của Florida. Hãy để tinh thần kinh doanh
của họ làm điều đó”.
Chưởng lý Crist (đảng viên Đảng Cộng hòa, sau được bầu làm thống đốc
Florida) đã viết bài trên tờ Tampa bảo vệ luật chống giá cắt cổ: “Trong
trường hợp khẩn cấp, chính quyền không thể lừng chừng để người dân phải
trả giá trên trời khi họ phải bỏ của chạy lấy người hoặc tìm kiếm nhu yếu
phẩm cho gia đình sau siêu bão”. Crist bác bỏ quan điểm coi mức giá “táng
tận lương tâm” phản ánh sự trao đổi thật sự tự do: “Đây chẳng phải thị
trường tự do bình thường nơi người mua tự do lựa chọn tham gia thị trường
và gặp gỡ người bán, khi giá cả được thỏa thuận dựa trên quan hệ cung cầu.
Trong trường hợp khẩn cấp, người mua bị ép buộc, không có tự do. Họ bắt
buộc phải mua những thứ thiết yếu như chỗ ở an toàn”.
Cuộc tranh luận về giá cắt cổ phát sinh sau siêu bão Charley đặt ra câu hỏi
khó về đạo đức và pháp luật: Việc cho phép người bán hàng hóa và dịch vụ
lợi dụng hoàn cảnh thiên tai để đưa ra bất cứ mức giá nào mà thị trường chấp