PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

của mình, không tình nguyện hy sinh mạng sống trong trường hợp xe điện
mất phanh. Có thể lập luận rằng công nhân đường sắt sẵn sàng chịu nguy cơ
hơn một người qua đường. Nhưng chúng ta hãy giả định rằng sẵn sàng chết
trong trường hợp khẩn cấp để cứu mạng sống của những người khác không
thuộc phạm trù công việc và giống như người qua đường đứng trên cầu, các
công nhân cũng không nhất trí hiến tặng mạng sống của mình.
Có lẽ sự khác biệt về mặt đạo đức không nằm trong hậu quả mà nạn nhân
gánh chịu - trong cả hai trường hợp nạn nhân đều chết - nhưng nằm trong
chủ ý của người ra quyết định. Là người điều khiển xe điện, bạn có thể bảo
vệ quyết định chuyển hướng xe điện của mình bằng cách chỉ ra bạn không cố
ý gây nên cái chết của người công nhân trên đường ray phụ, mặc dù điều này
đã được thấy trước; mục đích của bạn vẫn sẽ đạt được, bởi nếu thần may
mắn mỉm cười, năm công nhân được cứu và có thể người thứ sáu cũng vẫn
còn sống.
Nhưng điều tương tự cũng đúng trong trường hợp đẩy. Mục đích thực sự của
bạn không phải là cái chết của ông béo. Tất cả những gì ông béo cần làm là
chặn cái xe điện lại, nếu ông béo có thể làm như vậy và bằng cách nào đó
còn sống, bạn sẽ rất vui mừng.
Hoặc có lẽ, khi suy ngẫm lại, hai trường hợp này bị cùng một nguyên tắc chi
phối, cả hai liên quan đến một lựa chọn có chủ tâm lấy đi mạng sống một
người vô tội để cứu mạng sống nhiều người khác.
Có lẽ sự miễn cưỡng của bạn khi đẩy ông béo trên cầu chỉ đơn thuần là sự do
dự, sự ngập ngừng mà bạn nên vượt qua. Đẩy chết một người bằng chính tay
của bạn có vẻ độc ác hơn nhiều so với bẻ lái xe điện. Nhưng làm điều đúng
không phải luôn luôn dễ dàng.
Chúng ta có thể kiểm tra ý tưởng này bằng cách thay đổi câu chuyện một
chút. Giả sử bạn - người đứng xem - có thể khiến ông béo đứng cạnh rơi
xuống mà không phải đẩy; tưởng tượng ông ta đang đứng trên một cửa sập
mà bạn có thể mở bằng cách bẻ tay lái. Không phải đẩy mà vẫn đạt cùng kết
quả. Khi đó thì bẻ tay lái có phải là việc đúng phải làm không? Liệu về mặt
đạo đức, điều này có tệ hơn việc bẻ lái xe điện sang phải không?
Thật không dễ giải thích sự khác biệt về mặt đạo đức giữa những trường hợp
này, tại sao bẻ lái có vẻ đúng, nhưng đẩy người trên cầu xuống là sai. Chúng
ta cảm thấy thật áp lực khi phải đưa ra lý giải thuyết phục về cách phân biệt
chúng; và nếu không thể, khi phải xem xét sự phán xét của chúng ta về việc
đúng cần làm trong từng trường hợp. Đôi khi chúng ta nghĩ rằng lý luận đạo