PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

Hoặc xem ví dụ sau: Một vài năm trước, Đại học Maryland tìm cách chống
lại tình trạng gian lận lúc đó đang lan rộng bằng cách yêu cầu sinh viên ký
cam kết không gian lận. Để tăng động lực, sinh viên ký cam kết nhận được
thẻ giảm giá 10 đến 25% cho hàng hóa mua tại cửa hàng địa phương. Không
ai biết có bao nhiêu sinh viên cam kết vì lợi ích giảm giá tại cửa hàng bán
pizza. Nhưng hầu hết chúng ta đều đồng ý là sự trung thực được mua này
không có giá trị đạo đức. (Việc giảm giá có hoặc không có công trong việc
giảm tỷ lệ gian lận, tuy nhiên câu hỏi đạo đức là: liệu trung thực vì mong
muốn được giảm giá hoặc được nhận phần thưởng có giá trị đạo đức không?
Kant sẽ cho rằng không).
Những ví dụ này chứng tỏ sự hợp lý của Kant rằng chỉ động cơ nghĩa vụ
(làm điều gì đó bởi nó đúng, không phải bởi vì nó thuận tiện hay hữu ích)
mới mang lại giá trị đạo đức cho hành động. Nhưng hai ví dụ tiếp theo đưa
ra sụ phức tạp trong ý tưởng của Kant.
Vẫn sống
Ví dụ đầu tiên của Kant liên quan đến nghĩa vụ phải bảo vệ mạng sống của
chính mình. Vì đa phần mọi người đều có khát vọng sống, nghĩa vụ này
hiếm khi xuất hiện. Do đó hầu hết các biện pháp phòng ngừa chúng ta làm để
bảo vệ mạng sống chính mình thiếu giá trị đạo đức. Thắt dây an toàn và kiểm
soát mức cholesterol trong máu là hành động khôn ngoan, không phải hành
động đạo đức.
Kant nhận ra thật rất khó để biết những động cơ nào thúc đẩy mọi người
hành động. Và ông thừa nhận cả hai động cơ trách nhiệm và xu hướng
(inclination) cùng có thể xuất hiện. Ý của ông là chỉ động cơ nghĩa vụ - làm
điều gì đó bởi vì nó đúng, không phải vì nó hữu ích hay làm thỏa mãn - mới
mang giá trị đạo đức cho hành động, ông minh họa ý tưởng này với ví dụ tự
tử.
Hầu hết mọi người tiếp tục sống bởi vì họ yêu cuộc sống, không phải vì họ
có nghĩa vụ phải làm vậy. Kant đưa ra một trường hợp động cơ nghĩa vụ
xuất hiện, ông tưởng tượng một người khổ sở khốn cùng, tuyệt vọng đến
mức không còn muốn sống. Nếu người đó vẫn giữ vững ý chí bảo vệ mạng
sống của mình, không vì ý muốn mà từ bỏ nghĩa vụ, thì khi đó hành động
của anh ta có giá trị đạo đức.
Kant không đòi hỏi rằng chỉ những người khốn khổ mới có thể thực hiện
nghĩa vụ bảo vệ mạng sống của mình. Yêu đời và khát vọng sống là lý do