PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

Một số người nghi ngờ liệu các bên trong tình trạng ban đầu có chọn nguyên
tắc khác biệt không. Làm thế nào để Rawls biết được, đằng sau bức màn vô
minh, mọi người sẽ không đánh cược, sẵn sàng mạo hiểm sống trong một xã
hội bất bình đẳng với hy vọng ngoi được lên lớp trên? Nhỡ có người thậm
chí lựa chọn xã hội phong kiến, sẵn sàng chấp nhận rủi ro trở thành một
nông nô không có đất với hy vọng có thể trở thành một vị vua.
Rawls không tin những người chọn nguyên tắc để quản lý cuộc sống cơ bản
của mình sẽ lựa chọn những cơ hội đó. Trừ khi họ biết mình là những người
yêu thích rủi ro (một tính cách bị bức màn vô minh che để không ai nhìn
thấy), mọi người sẽ không cá độ với mức rủi ro cao. Nhưng trường hợp của
Rawls về nguyên tắc khác biệt không dựa hoàn toàn vào giả định cho rằng
mọi người ở vị trí ban đầu sẽ sợ rủi ro.
Nằm dưới bức màn vô minh là một lập luận đạo đức có thể được trình bày
độc lập với thực nghiệm giả tưởng này. Ý tưởng chính là sự phân phối thu
nhập và cơ hội không nên dựa trên các yếu tố ngẫu nhiên xét từ quan điểm
đạo đức.
Lập luận ngẫu nhiên về mặt đạo đức
Rawls đưa ra lý lẽ này bằng cách so sánh một số lý thuyết công lý cạnh tranh
nhau, bắt đầu từ công lý của hệ thống quý tộc phong kiến. Ngày nay, không
ai bảo vệ công lý của chế độ phong kiến hay hệ thống đẳng cấp. Rawls nhận
xét những hệ thống như thế bất công bởi chúng phân bố thu nhập, của cải, cơ
hội và quyền lực theo sự ngẫu nhiên về dòng dõi. Nếu được sinh ra với dòng
dõi quý tộc, bạn có nhiều quyền lực và của cải hơn con cái của nông nô.
Nhưng bạn không thể làm gì thay đổi được hoàn cảnh khi sinh của mình. Vì
vậy, thật không công bằng nếu để tiền đồ của bạn phụ thuộc vào tính ngẫu
nhiên này.
Xã hội kiểu thị trường khắc phục tính ngẫu nhiên này, ít nhất ở mức độ nào
đó. Nghề nghiệp được mở rộng với người có tài năng cần thiết và tạo ra sự
bình đẳng trước pháp luật. Công dân được bảo đảm quyền tự do bình đẳng
cơ bản, và thị trường tự xác định cách phân phối thu nhập và tài sản. Hệ
thống này - thị trường tự do với bình đẳng cơ hội mang tính hình thức -
tương ứng với lý thuyết của chủ nghĩa tự do cá nhân về công lý. Nó tốt hơn
xã hội phong kiến và phân tầng giai cấp vì bác bỏ hệ thống cấp bậc cố định
phụ thuộc vào dòng dõi.
Về mặt luật pháp, hệ thống này cho phép tất cả mọi người phấn đấu và cạnh