PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

Chúng ta cùng xét sự căm phẫn của công chúng trong cuộc khủng hoảng tài
chính 2008-2009. Trong nhiều năm, giá cổ phiếu và bất động sản tăng. Ngày
phán xét đã đến khi bong bóng nhà đất nổ tung. Các ngân hàng và tổ chức tài
chính Phố Wall đã kiếm hàng tỷ đô la qua các vụ đầu tư phức tạp được đảm
bảo bởi các khoản thế chấp giờ trở nên vô giá trị. Nhiều công ty ở Phố Wall
một thời là niềm tự hào nay bên bờ sụp đổ. Thị trường chứng khoán chao
đảo, gây thiệt hại không chỉ cho các nhà đầu tư lớn mà còn những người Mỹ
bình thường, tài khoản lương hưu của họ mất hầu hết giá trị. Tổng tài sản
của các gia đình Mỹ đã giảm đi 11 nghìn tỷ đô la trong năm 2008, bằng tổng
sản lượng xuất khẩu của Đức, Nhật Bản, và Anh trong một năm.
Tháng Mười năm 2008, Tổng thống George W. Bush yêu cầu Quốc hội
thông qua gói cứu trợ 700 tỷ đô la cho các ngân hàng và công ty tài chính
lớn của Mỹ. Điều này có vẻ không công bằng vì Phố Wall đã kiếm được lợi
nhuận khổng lồ trong thời kỳ thuận lợi và giờ đây khi mọi thứ xấu đi, lại yêu
cầu người nộp thuế chi tiền. Nhưng dường như không có giải pháp nào khác.
Các ngân hàng và công ty tài chính đã phát triển ra quá lớn và bám rễ vào
mọi lĩnh vực của nền kinh tế đến nỗi sự sụp đổ của chúng sẽ kéo theo toàn
bộ hệ thống tài chính. Chúng đã “quá lớn không thể để cho sụp được”.
Không ai nói rằng các ngân hàng và quỹ đầu tư đáng được cứu trợ. Các vụ
thế chấp thiếu cẩn trọng của họ (được các quy định thiếu chặt chẽ của chính
phủ tạo điều kiện) đã tạo ra cuộc khủng hoảng này. Nhưng giờ đây, sức khỏe
của toàn bộ nền kinh tế nói chung đáng quan tâm hơn sự công bằng. Quốc
hội miễn cưỡng thông qua số tiền cứu trợ.
Sau đó, xuất hiện vụ tiền thưởng. Ngay sau khi tiền cứu trợ bắt đầu được
bơm xuống, các tài liệu rò rỉ tiết lộ tin tức một số công ty nhận tiền tài trợ từ
chính phủ đã chi hàng triệu đô la tiền thưởng cho các giám đốc điều hành.
Vụ việc nghiêm trọng nhất là American International Group (AIG), công ty
bảo hiểm khổng lồ đang bên bờ vực phá sản do các khoản đầu tư đầy mạo
hiểm của bộ phận các sản phẩm tài chính. Mặc dù được chính phủ giải cứu
với khoản tiền khổng lồ 173 tỷ đô la, công ty đã thưởng 165 triệu đô la cho
các vị giám đốc ở chính bộ phận đã nhanh chóng tạo ra khủng hoảng. Bảy
mươi ba nhân viên nhận được tiền thưởng từ 1 triệu đô la trở lên.
Tin tức về khoản tiền thưởng làm công chúng đùng đùng nổi giận. Lần này,
sự phẫn nộ không phải về túi nước đá 10 đô la hoặc giá phòng trọ cao ngất.
Đây là khoản tiền thưởng lớn lấy từ tiền thuế của dân dành cho những thành
viên của bộ phận đã khiến hệ thống tài chính toàn cầu suýt sụp đổ. Có gì đó
không ổn với vụ việc này. Mặc dù chính phủ Hoa Kỳ hiện nắm giữ 80% cổ