PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

chọn, cái tôi không bị ràng buộc theo đúng lý luận tôi đã trình bày. Chúng
bác bỏ luận điểm đặt quyền cao hơn điều tốt, và cho rằng chúng ta không thể
lý giải về công lý bằng cách bỏ đi mục tiêu và các quan hệ gắn bó của chúng
ta. Người ta gọi đó là lý lẽ chỉ trích chủ nghĩa tự do dân chủ hiện đại theo
kiểu “cộng đồng”.
Hầu hết những người chỉ trích khó chịu với tên gọi này, vì nghe như thể đưa
ra quan điểm tương đối rằng công lý đơn giản chỉ là điều mà một cộng đồng
cụ thể định ra. Nhưng quan ngại này làm nảy sinh một điểm quan trọng:
Những ràng buộc do cộng đồng tạo ra có thể mang tính áp bức. Tự do của
chủ nghĩa tự do dân chủ được xây dựng như liều thuốc giải độc cho những lý
thuyết chính trị coi con người có định mệnh cố định - phụ thuộc vào giai cấp
hay tầng lớp, vị trí hay thứ hạng, tập quán, truyền thống, hay tình trạng thừa
kế. Vì vậy, làm sao có thể xác nhận sức nặng về đạo đức của cộng đồng
trong khi vẫn tôn trọng tự do của con người? Nếu quan niệm về con người
theo chủ nghĩa tự nguyện quá sơ sài, nếu tất cả các nghĩa vụ của chúng ta
không phải là sản phẩm tự nguyện, thì làm sao chúng ta có thể thấy mình có
được chỗ đứng trong cộng đồng trong khi vẫn tự do?
Người kể chuyện
Alasdair MacIntyre đưa ra một câu trả lời xuất sắc cho câu hỏi này. Trong
cuốn sách Phía sau phẩm hạnh (After Virtue, 1981), ông lý giải cách chúng
ta, với tư cách là những tác nhân đạo đức, hướng tới mục đích và mục tiêu
của mình. Thay thế cho quan niệm con người tự nguyện, MacIntyre đề xuất
quan niệm con người kể chuyện. Con người là sinh vật kể chuyện. Chúng ta
sống cuộc đời của mình bằng cách đi tìm một chuyện kể. “Tôi chỉ có thể trả
lời câu hỏi ‘Tôi phải làm gì?’ nếu trước đó tôi trả lời được câu hỏi ‘Câu
chuyện nào tôi thấy mình trong đó?’”
MacIntyre quan sát thấy tất cả những câu chuyện đời đều có chút nét mục
đích luận. Điều này không có nghĩa là chúng có mục đích hoặc mục tiêu cố
định do quyền năng bên ngoài đặt ra. Thuyết mục đích luận và tính bất định
cùng tồn tại. “Cũng giống như các nhân vật trong câu chuyện hư cấu, chúng
ta không biết điều gì sẽ xảy ra kế tiếp, tuy nhiên cuộc sống của chúng ta có
một hình thái nhất định vốn sẽ tự hướng tới tương lai”.
Sống một cuộc đời là tìm kiếm một chuyện kể với khao khát hòa hợp hoặc
gắn kết. Khi đứng trước ngã ba đường, tôi cố gắng tìm ra con đường có ý
nghĩa nhất đối với toàn bộ cuộc đời tôi và những thứ tôi quan tâm. Cân nhắc