PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

thuê và người này lại cho một người khác thuê. Người thuê lại này thấy cần
sửa chữa căn nhà. Ông ta đã thuê một nhà thầu thực hiện mà không hỏi ý
kiến Hume. Nhà thầu tiến hành sửa chửa và gửi hóa đơn cho Hume. Hume từ
chối trả tiền với lý do ông đã không ưng thuận, ông không thuê nhà thầu. Vụ
việc được đưa ra tòa. Nhà thầu thừa nhận chưa có sự ưng thuận của Hume.
Nhưng căn nhà cần sửa chữa, và ông thực hiện công việc.
Hume cho đó là một lập luận tồi. Lý do đòi tiền của nhà thầu chỉ đơn giản là
“công việc cần thiết phải làm”, Hume trình bày thế trước tòa. Nhưng điều
này “không phải là lời giải thích hợp lý, bởi vì theo chính quy tắc này, nhà
thầu có thể đến tất cả các ngôi nhà ở Edinburgh và làm những gì mình nghĩ
cần phải được thực hiện, mà không có sự ưng thuận của chủ nhà... và đưa ra
cùng một lý do cho những gì ông ta làm - công việc là cần thiết và ngôi nhà
vì thế sẽ tốt hơn”. Nhưng Hume cho đó là “một học thuyết hoàn toàn mới
và... chẳng thể biện hộ được”.
Trong vụ sửa chữa ngôi nhà của ông, Hume không thích học thuyết nghĩa vụ
thuần túy dựa trên lợi ích. Nhưng lập luận phản đối của ông thất bại và tòa
án phán quyết ông phải trả tiền.
Trong vụ của Hume, người ta cho rằng về mặt đạo đức, mọi người có nghĩa
vụ trả công cho ích lợi phát sinh khi không có sự ưng thuận. Nhưng quan
điểm này có thể dễ dàng trượt vào chiến thuật bán hàng gây áp lực và các
lạm dụng khác. Trong những năm 1980 và đầu thập niên 1990, “những
người lau kính xe” trở thành nỗi ám ảnh trên đường phố thành phố New
York, cầm trong tay cây lau nhà bằng bọt biển và một xô nước, họ sẽ xuất
hiện khi một chiếc xe hơi ngừng lại trước đèn đỏ, rửa kính chắn gió (thường
không xin phép lái xe) và sau đó đòi tiền. Họ hoạt động trên lý thuyết bổn
phận dựa trên ích lợi mà nhà thầu của Hume viện dẫn. Tuy nhiên, trong
trường hợp không có sự đồng ý, ranh giới giữa thực hiện một dịch vụ và
chèo kéo xin tiền thường nhạt nhòa. Thị trưởng Rudolph Giuliani quyết định
chấm dứt nạn “những người lau kính xe” và ra lệnh cho cảnh sát bắt giữ ho.
Ích lợi hay ưng thuận? Sửa xe lưu động
của Sam
Dưới đây là ví dụ khác về sự nhầm lẫn có thể xảy xa khi không phân biệt rõ
ràng nghĩa vụ dựa trên sự ưng thuận hay dựa trên lợi ích. Cách đây nhiều
năm, khi là sinh viên cao học, tôi lái xe xuyên quốc gia với vài người bạn.
Chúng tôi dừng tại một trạm nghỉ ở Hammond, Indiana, và đi vào một cửa