PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

không giống hạnh phúc theo chủ nghĩa vị lợi - tối đa niềm vui, giảm thiểu
nỗi buồn. Người có đạo đức có niềm vui và nỗi buồn trong việc đúng phải
làm. Ví dụ nếu ai đó có thú vui xem đấu chó, thì chúng ta xem đó là thói xấu
cần khắc phục, chứ không phải một nguồn hạnh phúc thực sự. Sự xuất sắc về
mặt đạo đức không phải tổng hợp niềm vui và nỗi buồn mà đứng ở giữa, vì
vậy chúng ta vui thích với điều cao cả và đau buồn trước điều đê hèn. Hạnh
phúc không phải là trạng thái của tâm trí, mà là một cách sống, “một hoạt
động của tâm hồn phù hợp với đức hạnh”.
Nhưng tại sao cần thiết sống trong thành bang để sống một cuộc đời đức
hạnh? Tại sao chúng ta không thể học các nguyên tắc đạo đức đúng đắn ở
nhà, hoặc trong một lớp triết học, hoặc bằng cách đọc một cuốn sách về đạo
đức, và áp dụng khi cần thiết? Aristotle nói chúng ta không thể trở nên đức
hạnh như vậy. “Giá trị đạo đức có vẻ như là kết quả của thói quen”. Đó là
điều mà chúng ta học bằng cách thực hành. “Những đức tính chúng ta có
được đầu tiên là do thực hành chúng, cũng giống như trong nghệ thuật”.
Học bằng cách thực hành
Về mặt này, trở thành người có đạo đức cũng giống như học thổi sáo. Không
ai học được cách chơi một nhạc cụ bằng cách đọc sách hay nghe giảng. Bạn
phải thực hành. Và cũng nên nghe các nhạc sĩ tài năng, xem cách họ chơi.
Bạn không thể trở thành một nghệ sĩ violon mà không luyện tập. Và với giá
trị đạo đức thì cũng thế: “Chúng ta trở thành người công bằng bằng cách
thực hiện hành động công bằng, trở thành người ôn hòa bằng cách thực hiện
hành động ôn hòa, trở thành người dũng cảm bằng cách thực hiện hành động
dũng cảm”.
Điều này tương tự như các thực hành và kỹ năng khác, chẳng hạn như nấu
ăn. Rất nhiều sách dạy nấu ăn được xuất bản, nhưng không ai có thể trở
thành đầu bếp xuất sắc chỉ đơn giản bằng cách đọc sách. Bạn phải nấu nướng
nhiều.
Tấu hài là một ví dụ khác. Bạn không thể trở thành diễn viên hài bằng cách
đọc sách và thu thập chuyện cười. Bạn cũng không thể chỉ cần tìm hiểu các
nguyên tắc tấu hài, bạn phải luyện tập - nhịp điệu, cử chỉ, tư thế, điệu bộ và
xem Jack Benny, Johnny Carson, Eddie Murphy hay Robin Williams[44]
biểu diễn.
Nếu giá trị đạo đức là điều gì đó chúng ta học thông qua việc thực hành, đầu
tiên chúng ta phải bằng cách nào đó phát triển các thói quen tốt. Đối với