PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

tồn tại để thúc đẩy những lý tưởng dân sự nhất định lại ủng hộ chính sách
này.
Những lý lẽ về trường đại học, người cổ vũ và cây sáo, tự nhiên tiến triển
theo cách chỉ ra ý tưởng của Aristotle: Lý lẽ về công lý và quyền thường là
lý lẽ về mục đích, hoặc telos của tổ chức xã hội, thứ đến lượt nó lại phản ánh
những quan niệm đối nghịch nhau về các giá trị mà tổ chức này tôn vinh và
khen thưởng.
Chúng ta có thể làm gì nếu mọi người bất đồng về telos hay mục đích của
hành động đang bàn tới? Liệu có thể nghĩ telos của tổ chức xã hội, hoặc mục
đích của trường đại học chỉ đơn giản là bất cứ điều gì cơ quan thành lập hay
ban quản trị trường xác lập?
Aristotle tin người ta có thể suy luận về mục đích của tổ chức xã hội. Bản
chất thiết yếu của tổ chức không phải bất biến và tồn tại mãi mãi, nhưng
cũng không đơn giản chỉ là vấn đề dư luận. (Nếu mục đích của Trường
Harvard chỉ được xác định qua ý chí của nhà sáng lập, thì bây giờ mục đích
chính của đại học này vẫn chỉ là đào tạo các mục sư theo chủ nghĩa giáo
đoàn (Congregationalist)).
Thế thì rốt cuộc làm thế nào chúng ta có thể lý luận về mục đích của một tập
quán xã hội khi đối mặt với bất đồng? Và khái niệm về tôn vinh và giá trị
làm sao xuất hiện? Aristotle đưa ra câu trả lời bền vững nhất cho các câu hỏi
trên trong phần ông thảo luận về chính trị.
Mục đích của chính trị là gì?
Các thảo luận về công lý phân phối gần đây của chúng ta quan tâm chủ yếu
tới sự phân bổ thu nhập, tài sản và cơ hội. Đối với Aristotles, mục đích của
công lý phân phối không phải về tiền bạc mà về chức vụ và danh vọng. Ai
được quyền làm người chỉ huy? Chức quyền được phân phối ra sao?
Thoạt nhìn, câu trả lời có vẻ rõ ràng - dĩ nhiên là bình đẳng. Một người, một
phiếu bầu. Bất kỳ cách nào khác được coi là phân biệt đối xử. Nhưng
Aristotle nhắc chúng ta rằng tất cả các học thuyết về công lý phân phối đều
phân biệt đối xử. Câu hỏi là: Những phân biệt đối xử nào được coi là công
bằng? Và câu trả lời phụ thuộc vào mục đích của hoạt động đang xét.
Vì vậy, trước khi nói về cách phân phối các quyền chính trị và chức quyền,
chúng ta phải tìm hiểu mục đích, hoặc telos của chính trị. Chúng ta phải hỏi,
“Tổ chức chính trị có mục đích gì?”