PHAI TRAI DUNG SAI - MICHAEL SANDEL

hưởng lợi hay trả công? Cuộc tranh luận này hé lộ cho chúng ta điều gì đó về
đạo đức của hợp đồng mà chúng ta thường bỏ qua: các hợp đồng thực có sức
mạnh đạo đức chừng nào nó thực hiện hai lý tưởng: tự chủ và có đi có lại.
Với tư cách là các giao kết tự nguyện, hợp đồng thể hiện quyền tự chủ của
chúng ta, những nghĩa vụ chúng tạo ra có sức nặng vì chúng có tính tự áp đặt
- chính chúng ta tự nguyện nhận các nghĩa vụ. Là công cụ để hai bên cùng có
lợi, hợp đồng dựa trên lý tưởng có đi có lại; nghĩa vụ thực hiện chúng phát
sinh từ nghĩa vụ trả công cho những lợi ích người khác mang đến cho chúng
ta.
Thực tế, hai lý tưởng tự chủ và có đi có lại không dễ thực hiện. Một số thỏa
thuận, cho dù tự nguyện, không đem lại lợi ích cho cả hai phía. Và đôi khi
chúng ta có nghĩa vụ trả công cho một lợi ích chỉ đơn giản trên cơ sở có đi
có lại, ngay cả trong trường hợp không có hợp đồng. Điều này chỉ ra các giới
hạn về mặt đạo đức của sự ưng thuận: Trong một vài trường hợp, ưng thuận
không đủ để tạo ra một nghĩa vụ có tính ràng buộc về mặt đạo đức; trong
một số trường hợp khác còn có thể không cần đến sự ưng thuận.
Khi ưng thuận không đủ: Thẻ bóng chày
và nhà vệ sinh bị rò rỉ
Xét hai trường hợp chứng tỏ sự ưng thuận không thôi là chưa đủ: Khi còn
nhỏ, hai đứa con trai của tôi sưu tầm thẻ bóng chày và trao đổi với nhau.
Đứa lớn biết nhiều về các cầu thủ và giá trị của thẻ hơn. Nó đôi khi thực hiện
các giao dịch không công bằng với đứa em, chẳng hạn đổi hai thẻ không giá
trị lấy một thẻ quý hiếm. Vì thế tôi đưa ra quy định là không được thực hiện
vụ trao đổi nào cho đến khi tôi phê chuẩn. Bạn có thể nghĩ đây là gia trưởng,
mà đúng là thế. (Đó là mục đích của gia trưởng). Trong trường hợp này, trao
đổi tự nguyện có thể không công bằng.
Vài năm trước, tôi đọc bài báo về một trường hợp cực đoan hơn: nhà vệ sinh
trong căn hộ một góa phụ cao niên ở Chicago bị rò rỉ. Cụ thuê một nhà thầu
sửa chửa với giá 50.000 đô la. Cụ ký hợp đồng trả ngay 25.000 đô la và trả
dần số tiền còn lại. Vụ việc bị khám phá khi cụ đến ngân hàng để rút 25.000
đô la. Các nhân viên quầy giao dịch hỏi tại sao cụ cần rút nhiều tiền thế, và
cụ trả lời mình phải trả thợ sửa chữa. Các nhân viên ngân hàng liên lạc với
cảnh sát, bắt giữ nhà thầu vô lương tâm vì hành vi lừa đảo.
Tất cả những người ủng hộ hợp đồng hăng hái nhất cũng thừa nhận việc đòi